 |
| afb: Detail Schilderij Tijdreiziger, Bert Kinderdijk | Particuliere collectie, en schilderij Tafeltje met eitjes, BK |
| Op de hoek van de Frankrijklei en de De Keyserlei staat de Antwerp Tower, tot 2016 plechtig onderkomen van Truvo België Comm.V, uitgever van de Gouden Gids en aanverwante producten. Medewerkers van de Gouden Gids hadden uitzicht op de gezellige de De Keyserlei, genoemd naar Niçaise de Keyser (1814-1887), kunstenaar uit de Romantische periode, bekend van het werk ‘De slag der Gulden Sporen’ en directeur van de Antwerpse Akademie. Ook kijkt de Antwerp Tower uit op het geboortehuis van Willem Elsschot, reclamemaker, advertentieacquisiteur en schrijver (lees ook column reclame over windhandel). Een inspirerende plek voor de Gouden Gids, inmiddels uitgegroeid tot ‘de beste digitale oplosser voor uw bedrijf met uitstekende online service’, zoals de website van het bedrijf ons wil doen laten geloven. |
|
| Op de plek waar online marketing de boventoon voerde stond vroeger Grand Hotel Weber. Koning Leopold II gaf aan het einde van de negentiende eeuw het startsein voor de bouw van de Spoorwegkathedraal, een van de architecturale hoogtepunten van België in de twintigste eeuw. Het Statiekwartier kreeg hiermee een enorme impuls. De handel groeide uit met huurkoetsen, trolleys, omnibussen, wegwijzers en schoenpoetsers. In die tijd is Antwerpen een stad met grote aantrekkingskracht. Van de meer dan 300.000 inwoners is bijna 13 procent van vreemde afkomst. De meeste immigranten komen uit Nederland, maar ook de Duitse gemeenschap is sterk vertegenwoordigd. Die komen in een vervelende situatie terecht bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog: zijn ze nu Belgen of Duitsers? |
|
| Ook Nicolas Weber kent het loyaliteitsprobleem. Als bemiddelde Duitser kwam hij in 1895 naar Antwerpen. Weber leidde een horecabedrijf en deed goede zaken. Als in het jaar 1900 op de hoek van de Frankrijklei (toen nog Kunstlei geheten) en de De Keyserlei een locatie vrij komt, pakt hij zijn kans en geeft hij de architectenbroers Leonard en Hendrik Blomme opdracht voor het bouwen van een luxehotel. Vier bronzen vrouwenbeelden aan de gevel staan symbool voor wereldwijde gastvrijheid; zij symboliseren Europa, Azië, Amerika en Afrika. Twee wereldtentoonstellingen, in 1894 en in 1930, brengen in die tijd veel gasten naar de luxehotels. Tijdens de Eerste Wereldoorlog wordt in Grand Hotel Weber de Duitse Kommandantur (hoofdkwartier) gevestigd. Nicolas Weber krijgt geen toegang meer tot zijn hotel. Van hem wordt ook verteld dat hij Grand Hotel Weber voor het uitbreken van de grote oorlog meermaals beschikbaar zou hebben gesteld voor acties van het Rode Kruis, en hij zou zich hebben ingezet voor de armen, door soepbedelingen te organiseren. Tijdens de Eerste Wereldoorlog raakt hij verstrikt in een kluwen van tegengestelde belangen. Veel Duitsers in België vragen zich af; zijn we voor de Duitse Keizer of voor de Belgische Koning? Beide keuzes zijn niet zonder gevolgen. |
|
| Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog, 11 november 1918, vlucht Weber dan ook naar het neutrale Nederland waar, na de val van Antwerpen op 9 oktober 1914, al honderdduizenden Belgen en ruim drieëndertigduizend Belgische, Duitse en Britse militairen zaten. De soldaten kregen tijdelijk onderdak in onder andere de Juliana van Stolbergkazerne in Amersfoort, nu omgebouwd tot een gezellige woonwijk dicht bij het oude centrum, en in de jaren zestig en zeventig het vertrekpunt van onze avondvierdaagse, en nu de woonomgeving van mijn zus en neef. Later worden ze ‘gehuisvest’ in kampen rondom Amersfoort. De meeste gevluchte militairen zouden er tot het einde van de oorlog blijven. Om de verveling tegen te gaan en vaardigheden op peil te houden startte België een bijzonder werkgelegenheidsproject; de bouw van het Belgenmonument, een gedenkteken en een geschenk van België aan ons land als symbool voor de Nederlandse gastvrijheid. Het is in omvang het grootste monument van ons land en het staat op de Amersfoortse Berg. |
|
| Hier werd in 1880 Het Berghotel geopend, een kuuroord voor rijke Nederlanders en tegenwoordig een luxe hotel. Bij de start van de bouw van het Belgenmoument in 1916 was de Amersfoortse Berg nog kaal en er waren bijna geen huizen. Het Berghotel stond op het hoogste punt en bij helder weer hadden wandelaars hier ‘het schoonste uitzicht van Nederland’. …..Terug in Antwerpen….Na de Eerste Wereldoorlog wordt de naam Grand Hotel Weber gewijzigd in Grand Hotel Anvers. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt het restaurant van het hotel opnieuw door de Duitsers gebruikt. Na hun vertrek valt op 27 november 1944 op het kruispunt Frankrijklei-Teniersplaats, een onbemande raket (V2-bom), terwijl een overvolle tram passeert. Er vallen 152 doden en 248 gewonden. Ook voor het Grand Hotel betekent deze inslag het einde. Het zwaar beschadigde gebouw heeft nog ruim twintig jaar als ruïne in de stad gestaan en werd in 1968 gesloopt voor de bouw van de Antwerp Tower, een kantoortoren van 78 meter hoog met 24 verdiepingen boven een winkelcentrum en…. een hotel. |
|
| In 1974 betrekt Gouden Gids België, onderdeel van ITT World Directories, een Amerikaans conglomeraat en eigenaar van onder andere de Gouden Gids in Nederland en België, dit pand. ITT bezat op dat moment veel bedrijven in uiteenlopende sectoren, waaronder Sheraton Hotels. Medewerkers van de Gouden Gids, ‘The directory people of ITT’, konden over de hele wereld, tegen aantrekkelijke tarieven, logeren bij ‘The hospitality people of ITT’ in Sheraton Hotels, en daar maakten wij veelvuldig gebruik van. ITT kreeg in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw te maken met een vijandig overnamebod van Hilton hotelketen. Om zich te beschermen tegen die overname besloot de directie ITT op te splitsen in drie verschillende divisies. Het gevecht om de delen van ITT heeft lang geduurd, het boek ‘De strijd om ITT, Rand V. Araskog’ beschrijft een ‘veranderend economisch klimaat, andere maatschappelijke opvattingen, veranderende normen in de zakenwereld en de manier waarop een wereldconcern hierop reageert.’ |
|
| Uiteindelijk sloot ITT in 1998 een vriendschappelijke overname- overeenkomst met Starwood, een van de grootste hotelketens in de wereld, en hiermee gaf Hilton de strijd op. ITT World Directories inc. (Gouden Gids) werd verkocht aan VNU en het hoofdkantoor van Gouden Gids België bleef gevestigd in de Antwerp Tower. Het gebouw bepaalt mede de skyline van Antwerpen en het wordt ook wel het bijna lelijkste gebouw van de stad genoemd, niet zozeer vanwege het ontwerp maar omdat de glimmende spiegelgevel op gespannen voet staat met de historische gebouwen in de omgeving. De buurt kreeg al een surrealistische uitstraling toen er in 1972 een metalen noodbrug, voor een vlotte doorstroming van het verkeer op de Frankrijklei, werd aangelegd. Ik kan mij nog goed herinneren hoe wij in de jaren zeventig die brug opreden, en stomverbaasd, even verderop ter hoogte van de Antwerp Tower, weer op ‘aarde’ belandden. Alsof je midden in de stad heel kort in een kermisattractie zat met bijbehorend vreemd gevoel in je buik. |
|
| Later, toen we in Antwerpen woonden, kenden wij ieder knikje en hobbeltje van de ‘meest besproken brug op aarde’. Dit tijdelijke monster heeft er 34 jaar gelegen en werd in 2006 afgebroken voor de renovatie van de Leien, de weg die dwars door het centrum van Antwerpen loopt, en Noord en Zuid met elkaar verbindt. De verveloze panden die erachter vandaan kwamen zagen na jaren weer daglicht en enkele ondernemers haastten zich om ze te koop te zetten….. Wij woonden op dat moment in een zijstraat van de Amerikalei (de Leien zijn na de Eerste Wereldoorlog vernoemd naar de bevrijders; Italië, Frankrijk, Groot Brittannië en Amerika), en we hebben de afbraak van de legendarische brug op de voet gevolgd, evenals de opbouw van de zuidelijke Leien met als kroon op het werk het door architect Richard Rogers ontworpen nieuwe Justitiepaleis, een van de architecturale hoogtepunten van België in de eenentwintigste eeuw. |
|
| De Antwerp Tower is in 2012 verkocht aan Wilma Project Development, de stedelijke projectontwikkelingsgroep van de Matexi Group. De lelijkste toren van Antwerpen wordt omgebouwd tot woontoren en een hotel. In juli 2016 sta ik met mijn vriendin op de 24ste etage van het inmiddels onttakelde gebouw en we genieten van het uitzicht. Ooit werkten we samen bij de Gouden Gids, maar Google en andere zoekmachines maakten het product overbodig. Ik keek naar beneden en zocht het geboortehuis van Willem Elsschot, ik zag een groot grijsgroen militair voertuig op het trottoir van de De Keyserlei, een ontgoocheling… |
|
| In februari 2015 werd Amersfoort door hotelzoekmachine en digitale-tussenpersoon Trivago uitgeroepen tot ‘Beste Hotelstad van Nederland’. Internet, met in het kielzog de virtuele dorpspompen, bestaat inmiddels een kwarteeuw en verovert steeds meer ’terrein’. Het Belgenmonument wordt opnieuw gerestaureerd en een ontwerpwedstrijd moet architecten, landschapsarchitecten, ontwerpers en kunstenaars in Nederland en Vlaanderen aansporen, onbezoldigd, een strak plan in te leveren voor de herinrichting van het terrein als herdenkingsplek voor ontheemden. Wij komen er regelmatig en er valt en bijzonder verhaal te ontdekken. Immers, van 2014 tot 2018 herdenkt de wereld de honderdste verjaardag van de Eerste Wereldoorlog, de Grote Oorlog die onze geschiedenis zo ingrijpend veranderde… |
| afb: Detail Schilderij Tijdreiziger, Bert Kinderdijk | Particuliere collectie, en schilderij Tafeltje met eitjes, BK |
|
