 |
| afb: Detail schilderij laarzen titel Op gespannen voet, Bert Kinderdijk BK | Particuliere collectie en Schoenportret, BK |
| Familie is best belangrijk en als het ondernemers zijn dan kun je veel van ze leren. In de jaren zeventig werkten de zusjes Zielman op zaterdag in de schoenmakerij van familie in Amersfoort, beslist geen straf. Het familiebedrijf was gevestigd op twee locaties in het mooie oude centrum. Er werd hard gewerkt en we hadden veel plezier. Van marketing en verkooptechnieken had nog bijna niemand gehoord en we leerden in de praktijk. De winkel moest op tijd open, je was vriendelijk, je stelde vragen, je luisterde en er was koffie. Schoenen en tassen moesten op tijd klaar staan, afspraak is afspraak, en als het druk was dan zette je alvast de zolen in de lijm en stikte je een naadje van een tas. |
|
| Aan het eind van de dag werd het geld geteld en moest de kas kloppen, altijd een spannend moment. De Sweda-kassa was ergonomisch nog niet uitontwikkeld en geregeld zat je met je vingers tussen de toetsen en dan waren we nog wel even bezig om het resultaat sluitend te krijgen. Door de telrol naast het geld te leggen werden we doorgezaagd over iedere kassa-aanslag en kwamen we er altijd weer uit. Daarna gingen we naar het café om het einde van de week te vieren. Van het woord productontwikkeling had de familie ook nog nooit gehoord maar het nieuwe hakkenbarconcept met de bijbehorende klaar-terwijl-u-wacht-service lichtbak werd aangeschaft en in gebruik genomen, en de dienstverlening dijde uit met sleutelservice. Wachtende klanten, met kousenvoetjes bungelend onder de bar, werden in de watten gelegd met zachte vloerbedekking, koffie en een oogstrelend assortiment kousen en sokken zodat het wachten op de schoenherstelling een waar feest werd. Met het merk Bonnie Doon in huis steeg de omzet snel. |
|
| De beste vriendin van mijn oudste zus werkte op hetzelfde moment bij haar familie een paar winkels verderop, eveneens schoenmakers met ook meerdere vestigingen. Het woord concurrentie kenden wij niet, we waren zusjes en vriendinnen. Amersfoort groeide als kool en alle schoenen kregen op tijd een tweede ronde want ‘weggooien was zonde’ volgens de toen luidende reclame. We waren een grote familie, de schoenmakers zelf dachten daar wellicht anders over maar de meisjes lieten zich de wetten niet voorschrijven en hadden zo hun eigen regels. De balans tussen kennis, vaardigheden en houding werd onbewust toegepast en de term Erkend Leerbedrijf is een uitvinding van later datum. Het schoenmakersaroma: een mengsel van lijm, rubber, slijpsel en koffie, is zo herkenbaar dat ik nu nog direct word teruggeworpen in die tijd als ik een schoenmakerij binnenstap. |
|
| Schoenmakers zijn bijzondere mensen. Tijdens het werk verwijlen ze in gedachten en dagdromen zij zichzelf anders. Het is een ambachtelijk vak en de combinatie vakmanschap en het filosofische denken levert ons land een aantal zeer bijzondere schoenmakers op. In de jaren zeventig werkte ik in het familiebedrijf samen met de schoenmaker en bekende wielrenner Gijs Oudshoorn. Later tijdens mijn werk voor de Gouden Gids en De Telefoongids kwam ik in contact met een aantal schoenmakers | kunstenaars. In 1996 maakte ik een afspraak voor de Gouden Gids met de gebroeders Schrijver in Amersfoort. Floris en Hennie Schrijver, tweeling, schoenmakers, kunstenaars en familie van de vriendin van mijn zus. Ik leefde destijds al jaren met beeldend kunstenaar en ontwerper Bert Kinderdijk, en ik was aangenaam verrast toen ik ontdekte welke wereld er schuil ging achter, in dit geval boven, de schoenmakerij. |
|
| Voordat wij aan de bespreking van het advertentieprogramma toekwamen kreeg ik een rondleiding door wat later expositieruimte ‘Onder de Pannen’ is geworden. Als Keientrekker, inmiddels neergestreken in Overijssel, herkende ik direct de afbeeldingen van de oude binnenstad van Amersfoort en de omgeving, geschilderd in de stijl van het naïef realisme. Kenmerkend, kleurrijk, ontroerend. Ik werd met mijn neus op de schoonheid van de stad gedrukt, de stad die ik had ingeruild voor een andere. Floris en Hennie Schrijver hoefden niet te zoeken naar het verhaal, het was er al en zij lieten mij Amersfoort zien zonder overbodigheden, een hernieuwde kennismaking. In 2011 werden zij samen 140 jaar (en in april 2016 alweer 150 jaar!) en voor die gelegenheid werd in de oude Viltfabriek in Amersfoort een speciale tentoonstelling ingericht onder de prachtige naam ‘SCHRIJVERS Schilders Schoenmakers’. Het rijk geïllustreerde boek met de gelijknamige titel kreeg ik voor mijn verjaardag, een cadeau van mijn zus. |
|
| Later, toen wij in Antwerpen woonden, stapten wij spontaan de schoenmakerij van Wilfried van Bauwel binnen voor een paar nieuwe hakken. Ook hier weer die aangename verrassing een winkel vol kunst, verhalen over schilderen, over galeries en over de kunstenaars van Antwerpen. Een feest om langs te gaan. Enkele jaren geleden bezochten wij een bevriende galeriehouder en zijn vrouw. Mijn oog viel op een klein werkje van Gerard de Nijs, schoenmaker uit Kaatsheuvel en schilder in de naïeve stijl. Had ik niet onlangs voor de Gouden Gids contact gezocht met een maatschappelijke instelling in Kaatsheuvel met de naam Gerard de Nijshof? |
|
| In 2012 bezoeken wij de overzichtstentoonstelling in Drachten over het leven en werk van Thijs en Evert Rinsema, Friese schoenmakers van wereldfaam die worden gerekend tot de internationale avant-garde. Een indrukwekkende tentoonstelling van…..je raadt het al, schoenmakers die ook kunstenaars waren. Schrijver Evert en schilder Thijs waren beide schoenmaker en samen hebben ze ook een aantal op De Stijl-vormgeving geïnspireerde meubelstukkengemaakt. Ze waren bevriend met Theo van Doesburg, grondlegger van De Stijl en Dada in Nederland, en dadaïst Kurt Schwitters, collagemaker en klankkunstenaar. In de etalage van de schoenmakerij stonden dan ook geen schoenen maar schilderijen en de broers werden door klanten begroet met ‘dada’ in plaats van dag. |
|
| Op 5 april 2014 opende het Museum Drachten in de Rinsemavleugel de tentoonstelling ‘Holland Dada’ met werken van Kurt Schwitters, Theo van Doesburg, Paul Citroen, H.N. Werkman, Otto van Rees en Thijs en Evert Rinsema. Bij het herluisteren naar het gedicht ‘Ursonate’ van Kurt Schwitters komt de klank van de schoenmakerij uit de jaren zeventig weer helemaal terug. Het ritmisch kloppen van hamers, het geluid van ratelende stikmachines, power units die sputteren, proesten, snerpen en hikken en….. de ‘grande finale’ als alles weer even stilstaat….een zucht van het pneumatisch gereedschap. |
|
| ‘Kunstenaars, dat zijn types met scheef gesleten hakken.’ In een interview vertelde Rudi Fuchs (kunsthistoricus en voormalig directeur van o.a. het Stedelijk Museum Amsterdam), dat zijn vader die opmerking maakte toen hij te kennen gaf iets met kunst te willen gaan doen. En inderdaad, het valt niet mee om als kunstenaar je geld te verdienen. BK (beeldend kunstenaar / ontwerper en echtgenoot) bedenkt op gezette tijden nieuwe producten voor aanvullende inkomsten. Hij ontwierp zelfs een echte munt die bij Rijksmunt in Utrecht werd geslagen. Zo bedacht hij in 2013 ook ‘Schoenportret’, schilderijen van schoenen met een verhaal. De opdrachten geven hem de financiële ruimte om daarnaast in zijn atelier te experimenteren en zich te kunnen vernieuwen. En, hij trouwde met het meisje van de schoenmaker. |
| afb: Detail schilderij laarzen titel Op gespannen voet, Bert Kinderdijk BK | Particuliere collectie en Schoenportret, BK |
|
