| Me, myself & Hugo | maart 2021 |
|---|
 |
| Puttertje n.a.v. de opening van het Hugo de Grootjaar op 22 maart 2021 afb: Logo red. puttertjes met Hugo op 16-jarige leeftijd (Jan Antonisz. van Ravesteyn, 1599), Bron Wikipedia afb: Boekenschip | foto red. puttertjes afb: Voet en Fiestveer Hugo | foto red. puttertjes |
| ‘Schipper mag ik overvaren?’ Voet- en fietsveer Hugo brengt ons naar Munnikenland, een landtong achter ons huis gelegen tussen de Waal en de afgedamde Maas. Verscholen tussen de bomen ligt Slot Loevestein. Cisterciënzer monniken streken hier neer in de 13e eeuw, even voordat het slot werd gebouwd. Ze groeven sloten, dempten stromen en kreken en legden akkers aan. Maar na 70 jaar strijd tegen wind en water en voortdurende financiële zorgen gaven zij het op, en nu herinnert alleen de naam nog aan hun aanwezigheid. |
| Begin 2021 werd ik benaderd door Rijksmuseum Slot Loevestein om ‘aanbod te ontwikkelen rondom Hugo de Groots gedachtegoed gedurende het jubileumjaar’. Op 22 maart 2021 is het precies 400 jaar geleden dat Hugo de Groot uit Slot Loevestein ontsnapte. Hij werd in een boekenkist op een bootje over de stroom, waar nu zo’n 300 schepen met handel dagelijks langs het slot varen, naar Gorinchem gebracht. Tijdens onze overtocht naar Munnikkenland met de Hugo vraag ik mij af; ‘waar kruist Hugo de Groot eigenlijk mijn pad?’ |
| Als je als kind voor het eerst op Loevestein komt, maakt dat grote indruk. Het kasteel, de binnenplaats, de keuken en de zolder hebben enorme afmetingen. Uiteindelijk is het ontsnappingsverhaal en de mysterieuze boekenkist in mijn geheugen blijven hangen, evenals het strandje aan de Waal (ik dacht dat strand alleen aan zee bestond), en het tochtje met de veerpont naar de vesting Gorinchem, waarin je je in een andere tijd waant. Is dat mijn enige Hugo-ervaring? |
| Er is meer. Als geboren en getogen Amersfoortse passeerden wij bijna dagelijks Huis Bollenburg, het huis waar Johan van Oldenbarnevelt (1547 – 1619) opgroeide. Het pand dateert uit ca 1400 en is een van de oudste muurhuizen. Amersfoort was in die tijd een belangrijke stad, en de middeleeuwse architectuur trekt tot op de dag van vandaag veel bezoekers. Raakte Johan van Oldenbarnevelt rond 1560 niet bevriend met de jonge intellectuele alleskunner Hugo de Groot? |
| Intellectuele alleskunner? Jawel, Hugo de Groot (1583 – 1645) was gek op lezen, en als kind las hij in bed bij kaarslicht. Op elfjarige leeftijd bezocht hij de hogeschool in Leiden, en hij werd later een van de belangrijkste geleerden van ons land. Hij was al jong een uitzonderlijk begaafd humanist. Humanist? Dat waren in die tijd mensen, veelal uit de intellectuele elite en de hogere burgerij, die klassieke letteren bestudeerden en voorstanders waren van de tolerantie tussen de kerken. |
| Na zijn ontsnapping in de boekenkist kwam Hugo de Groot via Gorinchem, vermomd als metselaar, in Antwerpen terecht. Maar waarvoor zat hij eigenlijk gevangen op Loevestein? Hugo de Groot was adviseur van Johan van Oldenbarnevelt, de belangrijkste ambtenaar onder prins Maurits. Van Oldenbarnevelt pleitte voor een wapenstilstand met Spanje. De Tachtigjarige Oorlog kostte de staat veel geld en belemmerde de handel. Maurits was tegen de plannen, en hij liet Johan en Hugo in 1618 gevangen zetten. |
| In Antwerpen werd Hugo de Groot warm onthaald, hij was er geliefd en hij verbleef er een tijdje. De humanist Eric de Put bood hem zelfs een onderkomen aan in zijn Muzenhof op den Caesarsberg bij Leuven. Tijdens ons acht jaar durende verblijf in Antwerpen, volgde ik een opleiding tot stadsgids, en ik ontdekte dat de sfeer van die tijd nog altijd voelbaar is. Maar in de 16e eeuw was het een gespleten stad, papen tegenover calvinisten. Overal namen de spanningen toe, maar niet in Antwerpen. Iedereen leefde samen, want handel is heilig. |
| Toen wij na ons vertrek uit Antwerpen weer definitief in Nederland neerstreken, bleef mijn vriendin boeken sturen met verhalen uit de Sinjorenstad. Zij kende mijn heimwee naar ’t Stad waar wij samen de gidsopleiding bezochten. Bevlogen docenten lieten ons kennismaken met de Antwerpse renaissance, het humanisme, kunst en handel. Onlangs meerde er weer zo’n boekenscheepje uit Antwerpen aan in de haven van Woudrichem, met aan boord Wildevrouw. De Belgische schrijver Jeroen Olyslaegers beschrijft in een ongelofelijk mooi verhaal bijna voelbaar het 16e-eeuwse Antwerpen, één van de belangrijkste handelssteden in die tijd. |
| Als uiteindelijk de schipper van de Hugo ons later op de dag weer veilig overzet van Munnikenland naar Woudrichem, dwalen mijn gedachten af. Hugo de Groot zat gevangen op Loevestein. Zijn vrouw Maria, hun kinderen en dienstmeisje Elsje woonden er ook, zo ging dat in die tijd. Enkele straten en de huizen binnen de vesting van Woudrichem dateren nog uit die tijd, en het is bijzonder te weten dat zij hier over de markt hebben gelopen. Als we voet aan wal zetten kijk ik om en zwaai ik nog even naar de schipper. Mijn oog valt op een bord met de tekst, ‘Heen motte betale, en weer weer’. Want handel is vrede, toch? |
| Tips: Let op! De tips hebben geen links, kopieer de regel en plaats die in de browser Hugo de Grootjaar 2021 | Tentoonstellingen en activiteiten Slot Loevestein Henk Nellen | Boek, Hugo de Groot Een leven in strijd om de vrede 1583 – 1645 Grootspraak | Podcast met Jort Kelder Wildevrouw | Jeroen Olyslaegers | Boek – Podcast – Website | De aanloop naar… Klara Podcast | De wereld van Wildevrouw Hugo de Groot Pad | Vluchtroute van Loevestein naar Antwerpen De strijd om het Binnenhof | NPO-serie Museum Gevangenpoort | Den Haag Oude en Nieuwe Kerk, Delft | Graf Hugo de Groot Hugo de Groot in Leiden | Grotius in Leiden Jan Waszink Ambassade van de vrije van de Geest | Amsterdam Muurhuizen, Amersfoort | BOLLENBURG: het huis van Johan van Oldenbarnevelt in Amersfoort Abdij Keizersberg | Leuven |
|
| Puttertje n.a.v. de opening van het Hugo de Grootjaar op 22 maart 2021 afb: Logo red. puttertjes met Hugo op 16-jarige leeftijd (Jan Antonisz. van Ravesteyn, 1599), Bron Wikipedia afb: Boekenschip | foto red. puttertjes afb: Voet en Fiestveer Hugo | foto red. puttertjes |
