Column 28

Gemeenten | 2015
afb: Details uit schilderijen, Stilleven met blikken vogel, Tuinstoelen, en Kastje met kegel en handschoenen, (1984), Bert Kinderdijk | Collectie Gemeente Soest
Op 11 juni 2014 opende de wethouder van cultuur van Soest de expositie ‘Bijzonder Alledaags’, met werken uit de collectie van de gemeente Soest die zijn aangekocht in de BKR-tijd (1956-1987). Het werk van de Soester kunstenaars Otto Schouten (1937-2001), en van BK (beeldend kunstenaar / ontwerper en echtgenoot Bert Kinderdijk 1952) waren tot half september 2014 in de publiekshal van het gemeentehuis te zien. ‘Beide kunstenaars lieten zich inspireren door alledaagse objecten en taferelen. Door de kunstwerken wordt duidelijk hoe bijzonder schijnbaar eenvoudige dingen kunnen zijn.’ Dit is te lezen in de flyer die de gemeente Soest speciaal voor deze gelegenheid heeft ontwikkeld. Kunst, cultuur en erfgoed zorgen voor een positief gevoel en dragen bij aan een veilige leefomgeving. Nu de taken van het Rijk overgaan naar regionale en lokale overheden krijgen gemeenten het advies plannen te ontwikkelen voor vrijetijdsbesteding, vergelijkbaar met de leerlijnen in het cultuuronderwijs (zie column musea), niet alleen voor de jeugd, maar ook voor volwassenen en ouderen. Samenwerking met culturele instellingen, bedrijven, zorg, onderwijs en andere overheden wordt gestimuleerd, om zo culturele, sociale en economische ontwikkeling van een stad of een regio mogelijk te maken.
Gemeente Soest geeft met de tentoonstelling ‘Bijzonder Alledaags’ de aftrap voor een nieuw platform en biedt hiermee plaatselijke kunstenaars de gelegenheid in contact te komen met inwoners en bezoekers van Soest. Ook kunnen ambtenaren kunst lenen om de kantoren aan te kleden. De kunstwerken zijn opnieuw geïnventariseerd en gecategoriseerd en zo hangen er verschillende werken van BK in diverse kamers. Toen wij tijdens de voorbereiding van de tentoonstelling met de medewerkster die verantwoordelijk was voor de inrichting van de expositie door het gemeentehuis liepen op zoek naar de schilderijen die her en der in de kamers hingen, deden we verrassende ontdekkingen. Grappig te zien hoe de geschilderde bijzonder alledaagse voorwerpen als vanzelfsprekend opgaan in de omgeving. Een schilderij met de titel ‘Het stilletje’ (1983) hangt op dit moment en in de spreekkamer van de WMO, het zorgloket van de gemeente Soest. Een veelzeggend werk voor deze ruimte.
Zelf zegt Bert Kinderdijk in een interview in 1980; ‘Mijn schilderijen en tekeningen moeten gezien worden als een verhalende werkelijkheid; niet de mensen maar de voorwerpen waar wij dagelijks mee om gaan spelen een hoofdrol. Mij fascineert het gebruikte, het weggegooide, het verwaarloosde. Ik schilder de schoonheid van de slijtplekken; de sporen die de mensen en de tijd achterlieten.’ Het was verrassend om het allemaal weer terug te zien, en de kwaliteit van de schilderijen trof mij. De geschilderde voorwerpen liggen nog altijd in zijn atelier en reizen met hem mee, en in de later gemaakte schilderijen ‘Het uur vervliegt’ (1994), ‘Stilleven met bol’ (1996) ‘De aflossing’ (2013) en ‘Bij nadere beschouwing’ (2013) zijn de voorwerpen opnieuw te zien, aangevuld met andere attributen. Bij het verzamelen van die bijzonder alledaagse voorwerpen groeiden ook de ateliers. In 1993 kreeg BK, samen met beeldend kunstenares Jean-Marie van Staveren, van de gemeente Soest een atelier aangeboden in de vorm van een slakkenhuis.
Het gemeentebestuur had begin jaren negentig besloten dat er aan de overkant van het gemeentehuis een kunstzinnig object moest komen, als tegenhanger van de carillontoren. De gemeente koos voor een architectonische dwaasheid, ofwel een follie, een bouwwerk dat meestal nutteloos is. Het door landschapsarchitect Haver Droeze ontworpen kunstwerk was aanvankelijk dichtgemetseld en had geen functie. Het gebouw is oorspronkelijk alleen maar bedoeld geweest als stedenbouwkundig element, en pas later is afgestapt van de gedachte om het vol te stoppen met zand en deze bijzondere ruimte te verhuren aan kunstenaars. ‘Follies’ is een verzamelnaam voor allerlei bizarre bouwwerken en ze vallen vooral op door hun eigenzinnige vormgeving. Ook dienen ze als proeftuin voor nieuwe bouwstijlen. Dit valt allemaal te lezen op de website van De Donderberggroep, een stichting die follies bestudeert. ‘Het publiek moet zeggen dat het een follie is’, was een uitspraak van de voorzitter van De Donderberggroep Wim Meulenkamp in zijn speech op 4 september 1993 tijdens de officiele opening van de Soester follie met de bijnaam ‘Het Slakkehuis’.
Tijdens de opening ging oud-wethouder van de gemeente Soest, Milly van Stiphout, in op het belang van fantasie, niet alleen nodig voor het vervaardigen van de follie, maar ook voor de kunstuitingen van Van Staveren en Kinderdijk. (‘Zij hoopt dat de gemeente blijft kiezen voor kunst en dus voor fantasie’ red. Amersfoortse Courant / Veluws dagblad, 7 september 1993). Bert heeft niet lang gebruik van gemaakt van dit bijzonder onderkomen. Al snel kochten wij een eigen ‘follie’ bij Wijhe, in de provincie Overijssel. Een molen zonder wieken compleet met atelier en woonhuis en, met veel ruimte voor de verzameling bijzonder alledaagse voorwerpen. De Gooi en Eemlander berichtte op 30 december 1993 dat Kinderdijk de follie had verlaten.
Vanuit onze ‘follie’, in de periode van 1994 tot 2000, werkte ik voor de Gemeentewijzer van de Gouden Gids. In die tijd had ik contact met zo’n 220 gemeenten in Nederland. Voor in de Gouden Gids was een speciaal katern opgenomen met gemeentelijke informatie. Internet was opkomend en de gemeentewijzer werd doorgeplaatst op het wereldwijde web. Verschillende gemeenten werden samengevoegd. De decentralisatie was al in gang gezet door Kabinet-Lubbers I halverwege de jaren tachtig van de vorige eeuw. De toenmalige eigenaar van de Gouden Gids, ITT World Directories, bracht op dat moment de voorloper van internet en de eerste multimedia- en interactieve b2b-gids ter wereld naar Nederland, en op 16 november 1987 stelde Ruud Lubbers deze dienst in werking en knipte het ‘elektronische lint’ door (zie column Internetdiensten). Met de gemeentewijzer en internet voorzag de Gouden Gids eind jaren negentig in een behoefte, immers bij de herindeling van gemeenten raakten veel mensen het spoor bijster en goede vindbaarheid was van cruciaal belang.
Gemeente Wijhe is in 2001 samengevoegd met Olst. Dat moment hebben we niet afgewacht, onze reis ging verder en eind 2000 vertrokken wij naar Antwerpen. In België heerst dan weer een gezonde chaos met veel fantasie en menselijkheid. Je kunt er gemakkelijk verdwalen in de gemeentelijke administratieve mallemolen, die soms werkt als een boemerang. Burgemeesters spreken veelal het dialect van de streek en hun gsm-nummers zijn overal bekend. Iedereen kent wel de uitspraak; ‘Terwijl Nederlanders proberen politici het café in te krijgen, proberen Belgen ze juist het café uit te krijgen’. In België trekt men zijn plan. Maar de laatste jaren begint de lokale politiek van met name Vlaamse gemeenten steeds meer op die van Nederlandse gemeenten te lijken en omgekeerd?
Tijdens ons verblijf in Antwerpen was Patrick Janssens burgemeester van de sinjorenstad. De voormalige reclameman wist precies wat hij met ’t Stad wilde bereiken; ‘marketing die de inwoners van de stad centraal plaatst. Zij zijn de ambassadeurs van de stad en zij komen altijd op de eerste plaats’ (zie column reclame). Wij hadden een prima tijd in Antwerpen met als hoogtepunt het op 1 oktober 2006 door o.m. Tom Barman georganiseerde 0110-muziekfestival, ‘voor verdraagzaamheid, tegen racisme, tegen extremisme, tegen zinloos geweld’ (zie column restaurants), met ruim 40.000 mensen op de gedempte zuiderdokken, een plein bij ons op Het Zuid. Een paar dagen later, op 8 oktober 2006, werd sp.a-Spirit (socialistische partij) waarvan Patrick Janssens voorzitter was voordat hij burgemeester werd, de grootste partij in Antwerpen.
Ook groeide in die tijd de belangstelling voor een nieuwe politieke partij; N-VA, Nieuw-Vlaamse Alliantie, van Bart de Wever. In oktober 2012 won hij de gemeenteraadsverkiezingen, en op 1 januari 2013 nam Patrick Janssens afscheid als burgemeester van Antwerpen. Hij houdt zich nu bezig met stadsontwikkeling, gericht op duurzame transformatie van de stad. Hij onderzoekt, informeert en adviseert geïnteresseerden over dit onderwerp. En, welke gemeente heeft hier nu geen belangstelling voor? Neem nu Amersfoort; de stad ontwikkelde een gebied rondom het haventje aan de Eem op precies dezelfde wijze als Antwerpen het Eilandje (de oude haven) ontwikkelde, inclusief een door Neutelings Riedijk Architecten ontworpen cultuurpaleis Het Eemhuis, en een heuse ‘zakkendrager’ gelijk eender de Antwerpse buildrager. Het even verderop gelegen Centraal Ketelhuis en de Wagenwerkplaats doen sterk denken aan Het Pomphuis en de Waagnatie in Antwerpen.
Hoe thuis kun je je voelen als je weer terugkeert naar je geboortegrond! Een perfecte basis voor het in 2015 in Amersfoort gelanceerde citymarketingplan. Antwerpen en Amersfoort hebben tevens veel tastbare herinneringen aan de Eerste Wereldoorlog, lees ook column Hotels. En zelfs de A van beide steden kan op een eigenzinnige manier worden ingezet. Op 22 maart 2014 vond ook de eerste Nederlandse G1000 in Amersfoort plaats. G1000 is een initiatief van de Belgische cultuurhistoricus, archeoloog en schrijver David van Reybrouck. G1000 is een burgertop, over de taalgrenzen heen, die in 2010 1000 Belgen liet overleggen voor een betere democratie in België. G1000 wordt door burgers georganiseerd en heeft geen vooraf opgestelde agenda. Er wordt gesproken over wat burgers belangrijk vinden.
Op 8 juli 2014 stemde de eerste kamer in Nederland in met de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO), die per 1 januari 2015 in werking is gegaan. De WMO regelt dat mensen met een beperking, ouderen, gehandicapten of mensen met psychische problemen, ondersteuning kunnen krijgen. Gemeenten voeren de WMO uit. De decentralisatie vindt kort na de gemeenteraadsverkiezingen plaats. Overal zitten nieuwe wethouders en raadsleden die zich moeten inwerken in hun nieuwe portefeuille. Door de decentralisatie krijgen ambtenaren te maken met nieuwe functie-eisen en zal een deel van het personeel moeten worden begeleid naar ander werk.
Toen ik van 2011 tot 2013 voor RBO, een organisatie voor beroepsgerichte ontwikkeling (zie column zorgcentra), contact zocht met alle gemeenten in Midden-Nederland, om loopbaaninstrumenten aan te bieden die konden helpen bij het uitvoeren al deze veranderingen en die ook ondersteuning konden bieden bij het uitvoeren van de Wet Werken naar Vermogen, die mensen met een arbeidsbeperking naar werk begeleidt, werden we onderweg ingehaald door de Participatiewet. Nu is het dan zover en zullen ambtenaren, om de woorden van Milly van Stiphout nog maar even aan te halen, hun fantasie goed kunnen gebruiken. De Gemeente Soest kiest, met onder andere de tentoonstelling ‘Bijzonder Alledaags’ voor kunst en dus voor fantasie. Kunst en cultuur zorgen voor een goede balans, en als je je goed voelt ben je in staat om beter voor jezelf te zorgen. De aflossing van Rijk naar gemeenten is een feit, maar zijn we, bij nadere beschouwing, toch niet altijd al vormgevers van ons eigen leven?
afb: Details uit schilderijen, Stilleven met blikken vogel, Tuinstoelen, en Kastje met kegel en handschoenen, (1984), Bert Kinderdijk | Collectie Gemeente Soest: