 |
| afb: Schilderij De omgewoelde aarde, Bert Kinderdijk en schilderij Stilleven met kast, Bert Kinderdijk (BK) | Particuliere collectie |
| Met muziek kom je los van de grond. In de auto onderweg naar klanten is muziek prettig gezelschap. Voor de Gouden Gids en De Telefoongids heb ik veel bedrijven bezocht in de muziek- en entertainmentbranche. Het kan geen toeval zijn, de branche is gebaat bij landelijke terugvindbaarheid en de Gouden Gids voorzag in die behoefte. Muziekondernemers zijn goede en aangename klanten en vaak familiebedrijven of nazaten van muzikanten en componisten. Zij bouwen violen, cello’s en gitaren en begeleiden bij aankoop en onderhoud van allerlei instrumenten. Sommigen begonnen ooit als reparatieafdeling en groeiden uit tot specialist met een assortiment om hebberig van te worden. Ze weten als geen ander dat voor de speler de klank het allerbelangrijkste is. |
|
| Mijn klanten waren wisselvallig blij met de populariteit van Candy Dulfer, Carel Kraayenhof, Janine Jansen, Lavinia Meijer en Arthur en Lucas Jusse. Goed voor de portemonnee maar slecht voor het creatieve hart van de muziekhandelaar. De juiste mentaliteit van de aspirant muzikant is vaak ver te zoeken. Inmiddels loopt de handel ook via internet maar er gaat niets boven de sfeer van de winkel of het atelier waar muzikanten elkaar ontmoeten en waar de ondernemer helpt bij de aanschaf van het instrument. Ik was tien jaar oud toen ik mijn eerste gitaar kreeg. Mijn vader nam mij mee naar de muziekwinkel van Cor van der Weerd op het Havik in Amersfoort. De gitaren hingen geschaard achter elkaar, een beeld dat je nooit meer kwijt raakt. Cor van der Weerd zocht een geschikt exemplaar uit en regelde gitaarles bij een bevriende muziekleraar. |
|
| Gewapend met het instrument, bladmuziek, muziekstandaard en een gebloemde band kon mijn leven-met-gitaar beginnen. Toen ik na veel oefenen ‘An der schonen blauen Donau’ speelde, werd mijn vader mijn grootste fan. Deze ervaring maakt dat je anders naar mensen kijkt die met muziek bezig zijn, en dat kwam mij bij al die bezoeken aan muzikanten, instrumentmakers, bands, theaters, podia en muziekscholen zeer goed van pas. De meeste mensen hebben wel iets met muziek maar als je zelf een instrument bespeelt is de kennismaking toch minder vrijblijvend. |
|
| Ontmoetingen met ondernemers uit deze branche leveren bijzondere en bizarre verhalen op. Tijdens mijn bezoek aan een van de oudste muziekhandelaren van Amsterdam vertelde de eigenaar het verhaal van de ’toeterdoezelaar’ Chet Baker die in de winkel in slaap viel op een krukje. Na een riedeltje spelen boog hij zijn hoofd voorover, knapte een uiltje en speelde daarna blijmoedig verder. Klanten waren onder de indruk maar de muziekondernemer liet de fantasierijke figuur volkomen in zijn waarde. In 1996 heb ik een afspraak met enkele leden van de First Showband, een begeleidingsband van nationale en internationale artiesten. Wij bespreken de advertentie voor de Gouden Gids maar….. even later, na een theateroptreden met Frans Bauer in Den Haag, slaat de tourbus door een technisch mankement over de kop. Twee leden van de band overleven het ongeluk niet… |
|
| Omdat accordeonklanten uit het hele land naar de speciaalzaak komen om de instrumenten aan te raken en te beluisteren verkocht ik de ondernemer een advertentie in bijna alle Gouden Gidsen van Nederland, een zeer trouwe klant. In 2007 werd hij gedood voor de school van zijn zoontje….. Via een onderzoek naar mensenhandel, waar het slachtoffer zelf niets mee te maken had, kwam de politie op het spoor van de dader die in opdracht handelde in ruil voor geld….. Dalen we hiermee de evolutieladder af naar waar we ooit vandaan kwamen? |
|
| Tijdens de bespreking met een medewerker van het Musis Sacrum in Arnhem werd ik gewezen op een reeks uitvoeringen van het Koninklijk Zigeunerorkest Tata Mirando. De Mirando’s staan al jaren in de Gouden Gids en bij de opsplitsing naar twee orkesten zijn mijn collega’s en ik het spoor volkomen bijster geraakt en vragen we ons nog steeds af welk orkest nu echt het predicaat koninklijk mag voeren. Maar de muziek klinkt onverminderd temperamentvol. Ze worden regelmatig vergezeld door Armando, kunstenaar, schrijver, theatermaker, violist en nog veel meer. |
|
| Armando groeide als kind op in Amersfoort. De oorlogsjaren die hij als tienjarige jongen in de nabijheid van Kamp Amersfoort doorbracht hebben een diepe indruk op hem achtergelaten. ‘Als je in Amersfoort uit de trein stapt, ruik je het schuldige bos’, schrijft hij later in een van zijn stukken. Hij beeldt deze ervaringen uit in kunstwerken als ‘Schuldig Landschap’ en ‘Schuldig Bos’. Verwaarlozing, honger, mishandeling en moord drukten een stempel op het verblijf van meer dan 25000 gevangenen in het kamp. Loes van Overeem, een Nederlandse vrijwilligster van het Rode Kruis, hield zich tijdens de Tweede Wereldoorlog bezig met het lot van de gevangenen in Kamp Amersfoort. Zij bracht medicijnen en voedsel en in de laatste fase van de bezetting arrangeerde zij ook muziekrecitals en filmvoorstellingen. Gevangenen noemden haar ‘De Witte Engel’. Jonkheer De Ranitz, een begenadigd pianist, verzorgde muziekavonden. ‘De drang van de mens naar cultuur kan door geen vijand teniet gedaan worden’ is een veel geciteerde zin. |
|
| In 2000 werd de Stichting Nationaal Monument Kamp Amersfoort opgericht met als doel; herinneren, herdenken, bezinnen en informeren. De plek is beladen. Mijn vader vertelde ons over de oorlog die hij als kleine jongen in Amersfoort beleefde. Mijn ouders betrokken in 1956 hun eerste woning aan de Dodeweg aan de rand van ‘het schuldige bos’. Het is nog steeds een van onze wandelplekken, vooral na vijf uur ’s middags als het centrum voor bezoekers gesloten is en als het er ‘stil’ is. De wandelpaden zijn altijd open en we lopen dan over de schietbaan naar het monument ‘De Stenen Man’, de trap op, langs het voormalige massagraf, het lijkenhuisje, het ereveld in de vorm van een keienlint en de wachttoren naar de omgevallen beuk. Het is een plek die wij zeer regelmatig bezoeken evenals het Armando Museum in de Elleboogkerk in Amersfoort waar het verhaal verder gaat. |
|
| ‘Schilderen is voor Armando dwang. Hij schetst alles wat zich aan hem opdringt. Somberheid slaat bij hem nooit naar binnen, het vindt zijn weg naar buiten door die schilderijen. Het geweld is hem overkomen. De desinteresse voor de oorlog uit zich ook op het vlak van de beeldende kunst. Een gebrek aan historische belangstelling’, zegt hij in een interview met de Volkskrant. In onze woning op het Antwerpse Zuid hoorden wij op 22 oktober 2007 via het nieuws dat een uitslaande brand het Armando Museum volledig in de as had gelegd. Vrijwel de gehele collectie en een deel van het documentatiearchief zijn verloren gegaan. In het museum was op dat moment de tentoonstelling ‘In het woud, op zoek naar betekenis’ te zien met vele werken van internationaal vermaarde kunstenaars waaronder werk van Albrecht Dürer, Hercules Segers en de Antwerpse kunstenaar Luc Tuymans. In 2014 verhuist het Armando Museum definitief naar de historische buitenplaats Oud Amelisweerd aan de Kromme Rijn in Bunnik. Laat Amersfoort hiermee een deel van zijn geschiedenis gaan? |
|
| Op 6 oktober 2012 bezoeken wij het MOA, Museum Oud Amelisweerd, waar alvast een speciale tentoonstelling is ingericht om kennis te maken met het gebouw. Amelisweerd is een van de landgoederen in De Kromme Rijnstreek, ook wel ‘Het Buiten van Utrecht’ genoemd. Het rivierlandschap ontmoet hier de Utrechtse Heuvelrug. Op Landgoed Beverweerd, even verderop aan de Kromme Rijn, heeft BK (beeldend kunstenaar / ontwerper en echtgenoot Bert Kinderdijk) een atelier met uitzicht op kasteel Beverweerd. Vanuit de keuken zien wij de torenkamer waar pianist William Hilsley (1911 – 2003) woonde. Hij werkte als muziekdocent op de internationale school die in het kasteel gevestigd was. De school kende een zeer gevarieerd muziekleven met musicals, kasteelconcerten, plaatopnamen en theater. |
|
| In 1997 werd de school opgeheven, het kasteel stond leeg en in zijn torenkamer hoorde de inmiddels bejaarde Hilsley alleen nog het geluid van de wind. ‘Een ideale woonruimte voor een musicus’. De joodse, in Londen geboren Billy Hildesheimer zat gevangen in Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het feit dat hij in Londen geboren was gaf hem de mogelijkheid voor de Engelse nationaliteit te kiezen. Na de oorlog veranderde hij zijn naam in William Hilsley. De gehele periode van zijn gevangenschap van 1940- 1945, hield William Hilsley een dagboek bij met een nauwkeurige opsomming van alle muziek die tijdens zijn gevangenschap is uitgevoerd. Een persoonlijk document. Muziek werd voor hem een middel om te overleven. Voor muzikale activiteiten kregen de geïnterneerden steun van de Y.M.C.A. ondermeer in de vorm van muziekinstrumenten en muziekpapier. Bij de zondagochtendconcerten met klassiek repertoire was een hele kring van musici en helpers betrokken die Hilsley deels eerst zelf had moeten opleiden. 300 tot 400 gevangenen bezochten de wekelijkse zondagsconcerten. Ook werden er grammofoonplaten gemaakt van de kampmuziek en een aantal composities van William Hilsley is tijdens de oorlog in Zweden uitgevoerd en uitgezonden door Radio Stockholm. |
|
| In 1996, tijdens een bezoek aan William Hilsley in zijn torenkamer op Beverweerd, ontdekte een bevriende collega en gitarist het dagboek. William Hilsley gaf uiteindelijk toestemming voor publicatie van het boek en CD met de titel ‘Muziek achter prikkeldraad, dagboek uit een interneringskamp 1940-1945’. De muziek heeft hem behoed voor wanhoopsdaden. De zelf opgelegde discipline, die ook uit zijn dagboek blijkt, was bepalend voor zijn overleven, evenals zijn muzikale talent. |
|
| William Hilsley keek vanuit zijn torenkamer in kasteel Beverweerd uit over het landschap van de Kromme Rijn. De rivierklei geeft het gebied een heel eigen karakter. In zijn atelier op landgoed Beverweerd maakte BK in 2009 een werk met de titel ‘De omgewoelde aarde’. Dit is een weergave van het typische landschap langs de Kromme Rijn waar op 25 februari 1945 een geallieerd vliegtuig door de Duitsers werd neergehaald en op De Laan bij Beverweerd neerstortte. Een onderbreking in de bomenrij laat zien waar het toestel, met de 22-jarige RAF-piloot Régis DeLeuze, terecht kwam. Het verhaal gaat dat hij stierf in de armen van gravin Zu Castell Castell, op dat moment de bewoonster van kasteel Beverweerd. Na identificatie is de piloot naar Evere bij Brussel gebracht en daar herbegraven. |
|
| Sinds 1990 staat er een gedenksteen op de plek waar de piloot op het landgoed is neergekomen. Elk jaar wordt op 4 mei een herdenking gehouden bij het monument. Maar…..hoe bereid je je voor op de dood? Om de woorden van een bekend componist aan te halen: ‘Dat doe je toch vooral door te leven? Alles in je leven is compost van waaruit dingen voortkomen. Muziek en kunst maken het leven dragelijk en voor wie geen kunst kan maken kan van kunst genieten. Moet niet elk mens al van jongs af aan met die wereld in aanraking komen?’ |
| afb: Schilderij De omgewoelde aarde, Bert Kinderdijk en schilderij Stilleven met kast, Bert Kinderdijk (BK) | Particuliere collectie |
|
