 |
| afb: Schilderij De val van Icarus, Bert Kinderdijk, en detail ‘De lunch van de roeiers’, Naar Renoir, decor horecabedrijf, BK |
| In 2008 maak ik opnieuw kennis met de Randstad. Nadat wij uit Antwerpen zijn vertrokken om definitief terug te keren naar Nederland bereid ik mij voor op een flink aantal frustraties. Ons sfeervol trompe-l’oeil huis op het Antwerpse Zuid is verkocht en wij gaan tijdelijk wonen op Landgoed Beverweerd in het atelier van BK (echtgenoot en beeldend kunstenaar Bert Kinderdijk). De werkgever verhuist mijn werkplek van Den Bosch via Barneveld naar Amsterdam. Zo kan ik acclimatiseren maar al met al viel het niet mee. Wie het zachte zuiden gewend is voelt nauwelijks verschil met Vlaanderen maar boven de grote rivieren is het anders, je kunt daar bijna niet afwijken van de norm en trends worden je in een moordend tempo opgedrongen. In België heerst een hoffelijkheid die het leven voor iedereen net iets aangenamer maakt. |
|
| Amai, het leren houdt nooit op! Het is september 2008, de crisis heeft zich al aangekondigd en we doen alsof er niets aan de hand is. We bespeuren de gevolgen in de verste verte niet. Een ander huis is snel gekocht en de aannemer haalt grof uit. Nog drie maanden te gaan voordat de Gouden Gids definitief in handen valt van De Telefoongids. De laatste gids staat gepland en ik word ingedeeld in Haarlem. Met een nieuwe auto, een nieuwe telefoon en een onbekend navigatiesysteem rijd ik Haarlem binnen. Op dat moment slaat de motor af en valt de navigatie uit. Zonder stratenboek ben ik het spoor volkomen bijster en ik bel de klant. Hij loodst mij door de stad naar de Vijfhoek in het oude centrum van Haarlem, ooit een doolhof van straatjes vol werkplaatsen en ambachtslieden. Bij binnenkomst word ik overweldigd door de sfeer. Antieke schouwen uit voorbije tijden staren mij aan alsof ik in Antwerpen ben en thuis. |
|
| In het restauratieatelier wacht de eigenaar met koffie. Mijn verbaasde interesse is oprecht en via de monumentale schouwen komt het gesprek op kunst, en de man vertelt over een boek dat indruk op hem heeft gemaakt. Het boek met de titel ‘De lunch van de roeiers’ van Susan Vreeland beschrijft het verhaal van het ontstaan van het schilderij ‘De lunch van de roeiers’ geschilderd door Renoir in 1881, het jaar waarin in Nederland de eerste Telefoongids verschijnt. Het schilderij toont de blijheid van die tijd, een souvenir voor de toekomst van het leven zoals dat in de zomer van 1880 werd geleefd ‘La vie moderne’. Renoir schildert de mensen, het landschap, een genretafereel en een stilleven in een combinatie van stijlen. Elk element is een klein schilderijtje en het is het grootste groepsportret van de impressionistische beweging. Het boek is geschreven in de sfeer van geluk en verbondenheid waar de liefde voor elkaar en de liefde voor het vak leidt tot het beste resultaat. Een werk dat gebaseerd is op een lange voorbereiding en de technische uitdaging van dit schilderij zou Renoir tot vooruitgang dwingen. Een worsteling tussen geld en respect voor de eigen ontwikkeling. Mijn gedachten dwalen af. |
|
| ‘In 2000 krijgt BK (beeldend kunstenaar / ontwerper en echtgenoot) een opdracht van de eigenaar van een horecabedrijf in Amersfoort om ‘De lunch van de roeiers’ te schilderen als decor. De toegepaste kunstopdrachten geven hem de financiële ruimte om daarnaast in zijn atelier te experimenteren en zich steeds te kunnen vernieuwen. Hoe bijzonder is dit verhaal.’ Bij het afscheid van de klant besluit ik op zoek te gaan naar het boek. Haarlem heeft helemaal de sfeer van Antwerpen. Eeuwen geleden emigreerden duizenden Antwerpenaren naar het noorden en vestigden zich in Haarlem. Hun invloed is van groot belang geweest voor de uitstraling van de stad. Haarlem is met recht de meest Vlaamse stad van Noord-Nederland. De historische achtergronden die de eeuwenoude relatie tussen Antwerpen en Haarlem benadrukken zijn voelbaar en ik raak steeds beter op mijn gemak in het Nederland van boven de rivieren. |
|
| Tijdens een wandeling op weg naar de klant stap ik samen met een man in de lift van een parkeergarage. Onder zijn arm klemt hij een spieraam van formaat en spontaan begint hij te vertellen over het schilderij, een werk van Ger Lataster. Bij het verlaten van de lift vervolgen we onze weg en Ger Lataster blijft achter in mijn hoofd. Had hij niet samen met een paar collega kunstenaars Ateliers ’63 opgericht in de Koudenhornkazerne in Haarlem? Ateliers ’63, later De Ateliers genoemd en in 1992 verhuisd naar de Stadhouderskade in Amsterdam, is een postacademische opleiding waar jonge beeldend kunstenaars in eigen ateliers kunnen werken en begeleid worden door ervaren kunstenaars. |
|
| In januari 2012 zendt de VPRO een documentaire uit met de titel ‘Niet zonder jou’. Een intiem en ontroerend portret van Ger Lataster en zijn vrouw Hermine van Hall. Ze worden gefilmd door hun zoon en schoondochter. Van zeer nabij toont de documentaire het laatste jaar dat dit kunstenaarsechtpaar met elkaar doorbrengt. Alles wat in hun leven vanzelfsprekend was begint uit elkaar te vallen. In kunst vinden ze nog steeds een bron van geluk en troost. Als Hermine van Hall overlijdt, biedt schilderen nauwelijks verlichting. Zonder liefde en verbondenheid is er geen scheppingskracht. Op 19 maart 2012, tijdens het schrijven van deze column, overlijdt ook Ger Lataster op 92-jarige leeftijd. |
|
| De plafondschildering ‘Icarus Atlanticus‘ in de trapzaal van het Mauritshuis is een van zijn bekendste werken. Deze monumentale schildering is gemaakt in 1987 en laat goed zien hoe hij zich tot dan toe heeft ontwikkeld. Hier brengt hij alles samen; compositie, kleur, vorm en de plastische eigenschappen van het materiaal. Kwaliteit met een eeuwigheidswaarde. De schildering vertelt het verhaal van twee Griekse mythen. Icarus die met zijn zelfgemaakte vleugels naar de zon vliegt en in zee stort staat symbool voor menselijke hoogmoed en Atlanticus, de tegenhanger, voor de werkende mens. In het werk is een hand te zien die op de klok in het midden van het plafond wijst. Lataster zei daarover: ‘Het is vijf voor twaalf. Blijven we nog langer hoogmoedig, koppig en egoïstisch met de wereld bezig dan komt deze ten val, net als Icarus’. Wat is de voorspellende waarde van kunst? Het is vijfentwintig jaar later, wij betalen een hoge prijs voor onze welvaart en de naschok moet nog komen. Waar halen wij ons optimisme vandaan? |
|
| Het Mauritshuis sloot in april 2012 voor twee jaar haar deuren om zich voor te bereiden op een nieuwe periode. Zonder kunst geen vooruitgang, tijd voor een goed gesprek bij de open haard. Op 28 juni 2014 opende Koning Willem-Alexander het vernieuwde Mauritshuis. De klok staat er nog altijd op vijf voor twaalf… |
| afb: Schilderij De val van Icarus, Bert Kinderdijk, en detail ‘De lunch van de roeiers’, Naar Renoir, decor horecabedrijf, BK |
|
