| Smakelijk strijken | oktober 2021 |
|---|
 |
| Zoektocht naar de herkomst van de naam Crackfree afb: Beeldmerk Lord Crackfree (LC) | ontwerp LC afb: Crackfree stijfsel | Sales, marketing en distributie voor de Benelux in Amersfoort en Antwerpen afb: Detail Schilderij De Spijkerbroek, Bert Kinderdijk (BK) | Collectie Gemeente Soest |
| Boze boeren, het milieu, vervuiling en overlast, economische krimpgebieden, de zoektocht naar energiebronnen, gedoe tussen leveranciers en fabrikanten, robots die het werk overnemen, armoede, De Krim, en een pandemie waarbij op droevige wijze is geconstateerd hoe slecht het met de verzorging van de volksgezondheid is gesteld, dát zijn de ingrediënten waarop het succesvolle Crackfree edelstijfsel is ontstaan. Welkom in de vorige eeuw? |
| Crackfree kent bijzondere eigenschappen. ‘Dokters in operatiekamers staan erop dat hun doktersjassen gecrackfreed worden omdat Crackfree de mouwen soepel houdt, en verpleegsters zien er tiptop met Crackfree. Zelfs Sjaantje uit Scheveningen (een beetje conservatief) wilde niets van Crackfree weten, totdat zij ook overtuigd was, en nu…, lakens, slopen en handdoeken, alles gaat door de Crackfree. |
| Hoe weet ik dat, en waarom is deze informatie nuttig? Dat weet ik van bij ons thuis. Mijn vader had een vriend die vertegenwoordiger was van Crackfree. Hij bezocht in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw drogisterijen en apotheken om de handel op de toonbank te krijgen. Bij ons thuis en in de kroeg werden de verhalen verteld, en de vriend van mijn vader noemden wij De Crackfree. Hoe nuttig is het om de herkomst van een naam te achterhalen, zeker wanneer je die gebruikt… |
| Crackfree is ontstaan in De Krim, nu een dorp in de gemeente Hardenberg in het noorden van Overijssel. Wanneer omstreeks 1900 in het noordoostelijke deel van de provincie de turfstekerij niet meer loonde, schakelden de boeren over op intensieve aardappelteelt. In 1906 bouwden een aantal zakenlieden de spiksplinternieuwe aardappelmeelfabriek ‘Inter Nos’ in De Krim. |
| Maar al snel raakten de boeren ontevreden. Ze hadden de mogelijkheid om veel te produceren, maar de mannen van ‘Inter Nos’ waren de enige afnemers, en zij bepaalden een veel te lage prijs. Toen in 1911 ook nog eens de oogst mislukte en het hele gebied in een depressie terecht kwam, barstte de bom. |
| Enkele boeren in De Krim kwamen in het geheim bij elkaar en besloten de fabriek, die op sterven na dood was, te kopen. Het plan slaagde en de naam ‘Inter Nos’ werd gewijzigd in ‘Onder Ons’. De coöperatieve fabriek zou de streek grote welvaart brengen. Maar hoe dan? |
| In de crisisjaren 1930 is de prijs voor aardappelmeel flink gedaald, en de directeur van ‘Onder Ons’ stelde dat de fabriek zich meer moest toeleggen op het maken van producten die van aardappelmeel konden worden afgeleid. In het laboratorium van ‘Onder Ons’ werd een soort stijfsel ontwikkeld met wel zeer bijzondere eigenschappen. |
| Aardappelmeel bestaat voornamelijk uit zetmeel en bevat bijna geen proteïne of vet. Dit geeft aan het poeder een helder witte kleur, en aan een gekookte aardappelzetmeeloplossing unieke kenmerken zoals een neutrale smaak, een goede helderheid en hoge bindkracht tegen een minimale neiging tot schuimen en geel worden. In de keuken wordt het gebruikt als bindmiddel voor o.a. sauzen en soepen. Maar de uitvinding van het strijkstijfsel Crackfree gaf het bedrijf vleugels. |
| Crackfree edelstijfsel werd een begrip. De Textielvitamine was een product, enig in zijn soort. Crackfree plakt niet en het verstopt de gaatjes niet, het weefsel wordt veerkrachtig, versterkt en het blijft langer schoon. De textieldraad bleek bij gebruik niet te breken. En zo is de naam Crackfree ontstaan. Naar het Engelse woord ‘crack’ voor ‘breken’. |
| In de fabriek op De Krim werd Crackfree verpakt met behulp een zeer vernuftig geconstrueerde machine, die feilloos en in een hoog tempo verpakte, lijmde, vouwde en vulde. De verpakkingsrobot produceerde per dag wel 40.000 pakken Crackfree, die naar ruim 60 landen werden geëxporteerd. |
| Mevrouw Kraakhelder was het karikaturale boegbeeld van Crackfree, en zij ontving veel brieven van gebruiksters. Hoe kun je van een hobbezak weer een trui maken? Ooit waste ze zelf een bevuilde jumper met alle trucs die ze door de jaren heen had verzameld, maar er was met geen strijkbout meer model in te krijgen. De haartjes van de wol stonden alle kanten op en de jumper moest worden geappreteerd ofwel klaargemaakt. En hét appreteermiddel van Mevrouw Kraakhelder was Crackfree edelstijfsel. ‘Katoen, linnen, nylon, wol, Crackfree verstevigt en vernieuwt alle weefsels, ook de moderne.’ En, nog een groot voordeel; ‘Crackfree kan niet uit het goed regenen, waaien of vriezen’. De Cracfree-reclame met Mevrouw Kraakhelder werd een begrip. |
| Voor de verwerking tot Crackfree edelstijfsel leverden de boeren grote hoeveelheden aardappels aan, en om die te reinigen was dagelijks evenveel water nodig als het waterverbruik van een middelgrote stad. De rivier de Vecht in Overijssel en kanalen in de omgeving van de fabriek veranderden tijdens de aardappelcampagne in een zwarte zuurstofloze stroom, ofwel een dode rivier. En hing er niet ook altijd een sterke geur van rotte eieren? |
| Vloeivelden werden aangelegd om het spoelwater te laten bezinken, en dat zijn nu veelal natuurgebieden geworden. Door de druk van de milieumaatregelen kreeg ‘Onder Ons’ het steeds moeilijker, maar vooral door de veranderende economische situatie. Crackfree leidde vanaf de jaren tachtig een zwervend bestaan en werd verkocht, teruggekocht, en weer verkocht. En onze vriend De Crackfree? Die verdween uit beeld. |
| Inmiddels had mijn vader zijn oog laten vallen op een huis in Amersfoort. Het stond in een lommerrijke straat aan een beek met sterk vervuild water, tegenover een braakliggend veld waar op dat moment alleen nog Wasserij De Hoop en Linnenverhuur De Vlijt gevestigd waren. De voormalige bleekvelden die tegen het historisch stadscentrum gesitueerd waren, zouden in de toekomst worden getransformeerd tot een aangename inbreiding. Na het overlijden van mijn vader is mijn moeder naar de andere kant van de beek verhuisd. Ze heeft er nog vele jaren heerlijk gewoond, en genoot van het uitzicht op Monnikendam en Onze Lieve Vrouwetoren. |
| Plezierig strijken met Crackfree kan nog altijd, en voor overhemden is Crackfree onmisbaar. Een fullservice distributeur van internationale merkproducten voor de Benelux, met handelskantoren, niet toevallig, in Amersfoort én Antwerpen, verzorgt de sales, marketing en distributie voor Crackfree. |
| Maar crackfree is natuurlijk ook gewoon een Engels woord voor scheurvrij. Leonard Cohen verwerkte de woorden crack en free in een van zijn songteksten. ‘There is a crack, a crack in everything/ That’s how the light gets in‘/ En; ‘Bought and sold/ And bought again/ The dove is never free‘/. Is het product Crackfree een schijnbare tegenstrijdigheid? Vertoont het wellicht toch kleine scheurtjes die de lichtdoorlatende helderheid rechtvaardigen? Lord Crackfree gaat op zoek. Want de dingen zijn niet altijd wat ze lijken. Lord Crackfree….. dat zijn wij; Claudia Zielman en BK (beeldend kunstenaar, ontwerper en echtgenoot Bert Kinderdijk). |
| Tips. Let op! De tips hebben geen link, kopieer de regel en plaats die in de browser Verhaal over aardappelmeelfabriek ‘Inter Nos’ (Onder Ons) | Stichting Historische Projecten geheugen van Hardenberg Documentaire over de verwerking van aardappelen in de fabriek van Onder Ons in de Krim, gemaakt in 1960 Crackfree: Buurvrouw door Wim D. Netto, 1955-1965 | 16mm, zwartwit, met geluid Industriemuseum Gent | MIAT Industrie Museum Zeeland | Sas van Gent Allard Pierson Museum | Objecten uit de Krim terug naar Oekraïne 2Doc Het uur van de Wolf | De schatten van de Krim | Oeke Hoogendijk Podcast De Dag | Wie moeten we het goud uit de Krim geven? |
|
| Zoektocht naar de herkomst van de naam Crackfree afb: Beeldmerk Lord Crackfree (LC) | ontwerp LC afb: Crackfree stijfsel | Sales, marketing en distributie voor de Benelux in Amersfoort en Antwerpen afb: Detail Schilderij De Spijkerbroek, Bert Kinderdijk (BK) | Collectie Gemeente Soest |
