| Homo Ludens | augustus 2021 |
|---|
 |
| Puttertje n.a.v. de tentoonstelling Marinus Boezem | Alle Shows in Kröller-Müller afb: Detail uit New Babylon – Antwerpen | Constant Nieuwenhuys afb: Detail boekomslag Homo ludens | Johan Huizinga | Edition Fac Simile afb: Detail uit schilderij Bezoek uit het Tatragebergte | Bert Kinderdijk (BK) |
| Je kunt steeds weer een nieuw begin maken. Nu bijna al het werk door robots wordt overgenomen, en cultuur en kennis voor iedereen toegankelijk is, glijden we langzaam een volgende fase in. Maar hoe pak je dat aan als je in beslag wordt genomen door wat werkelijkheid heet, ofwel; de waan van de dag? Er is een zeker lef voor nodig om die koers vast te houden, toch? |
| Hebben we eigenlijk wel ideeën? Toen Marinus Boezem (1934), gehuld in een driedelig maatpak, met een attachékoffer langs museumdirecteurendeuren ging om buitengewoon ter zake zijn concepten te verkopen, deed hij in de kunstwereld iets opmerkelijk nieuws. Hij peilde de belangstelling, maakte nieuwgierig en hij had vertrouwen in zijn (nog niet uitgevoerde) product. Kortom, hij was verzekerd van aandacht. |
| Zijn zakelijke uitstraling was een performance op zich, en menig museumdirecteur van toen zal zich het bezoek van Marinus Boezem nog herinneren. De kunstenaar speelde een handelsreiziger die iets meebracht. Het koffertje diende als metafoor voor reizen, bewegen, en op een spoor zetten. Marinus Boezem verstoorde als het ware de verwachting. Maakte hij het alledaagse geheimzinnig? Gaf hij het juiste antwoord op een ándere vraag? |
| Ook mijn eerste ontmoeting met zijn werk heeft sporen achtergelaten. Gordijnenkamer (Show IX, 1965), waarbij ventilatoren gordijnen laten bewegen, vond ik buitengewoon afwijkend. Vooral het ruisen van de lucht. Is dit kunst? Zo kan het ook. En wat doe je vervolgens met die ervaring? Je valt al snel terug in de oude plooi. Maar laait die wapperende gordijnenkamer niet bij momenten opnieuw op in je hoofd? Echte kunst dus! |
| De in Leerdam geboren Marinus Boezem kwam al vroeg in aanraking met vooraanstaande kunstenaars uit de hele wereld, die op uitnodiging naar de befaamde glasfabriek kwamen. Glasfabriek Leerdam was destijds een antroposofische onderneming en één van de weinige fabrieken in Nederland waar het verheffen van de arbeiders en het vervolmaken van het product voorop stond. Dat concept sprak hem aan, evenals het spel met waarneming en ruimte. |
| De plannen die hij in zijn koffertje meedroeg noemde hij Shows. De tekeningen hadden een nonchalante, degelijke uitstraling, zoals architecten die maken. Ook ontwikkelde hij een fascinatie voor plattegronden. Beschouwt hij de plattegrond als een platte sculptuur? Onder andere in Almere liet hij ‘Gothic Growing Project’ ontstaan, aangeplante populieren groeien in hun eigen tempo ’tot in de hemel’ op het grondplan van de kathedraal van Reims. |
| Doet de zich steeds vernieuwende Marinus Boezem denken aan tijdgenoot Constant? Die schetste immers compleet nieuwe leefomgevingen (New Babylon) bovenop bestaande stadsplattegronden. Constant Nieuwenhuys (1920-2005) werkte 20 jaar aan concepten voor steden waar de spelende en creatieve mens centraal staat. Immers was de gedachte toen al; ‘door verder gaande automatisering krijgt de mens steeds meer vrije tijd’. |
| Ideeën van Constant Nieuwenhuys worden langzamerhand opgenomen in de stedelijke ontwikkeling en zijn zichtbaar voor wie het wil zien. Constant raakte geïnspireerd na het lezen van het boek Homo Ludens (de spelende mens} van Johan Huizinga (1872 – 1945). Spelen creëert, volgens Huizinga, saamhorigheid en gemeenschap, en is daarmee een onontbeerlijk element van een gezonde een veerkrachtige samenleving. |
| Zegt Huizinga ook niet dat cultuur ontspringt uit spel, en dat het enkel mogelijk is als spel? En wijt hij de afbrokkeling van dat spel niet ondermeer aan technologie en de bemoeizucht van zogenaamde professionals? In welke branche is niet een vergaande technische organisatie doorgevoerd, zoals in de sport en het bedrijfsleven? Zelfs kunst en wetenschap zijn besmet met het ‘topsportmetafoor’ met de nadruk op competitie. |
| In 1976 bedacht Marinus Boezem de Porsche Academie. Hij vond dat kunstonderwijs een andere wending moest krijgen. Maar de tijd waarin volgens Boezem kunstonderwijs veelal ambachtelijk werd gegeven, en persoonlijke benadering naar kunststudenten te wensen over liet, ligt alweer 40 jaar achter ons, kunstacademies kennen inmiddels een andere en meer individuele benadering richting studenten. Maar heeft de Porsche Academie wel bestaan? |
| Porsche Academie, een academie zonder directie, zonder gebouw, bestaande uit ‘hoogleraren’ die met Porsches kriskras door het land zouden rijden en snel ter plaatse konden zijn wanneer ze door studenten werden opgeroepen voor een werkbespreking, was een ludiek idee. Het werd in 2015 uitgevoerd, ter gelegenheid van de 80ste verjaardag van Marinus Boezem. Maar waarom koos hij eigenlijk voor Porsche? |
| Het bezitten van een Porsche is voor menigeen een droom, en nu de bomen weer tot in de hemel groeien is het ‘speelgoed’ niet aan te slepen. Ook veel kunstenaars hebben belangstelling voor auto’s, en speciaal klassiekers zijn favoriet. BK (beeldend kunstenaar en echtgenoot) koesterde in het verleden verschillende klassieke auto’s. Marinus Boezem had iets met efficiency, ofwel de kortste weg van idee naar realisatie, en omdat de rijkspolitie destijds in snelle Porsches reed, paste Porsche perfect in het verhaal. |
| Maar uiteindelijk was het natuurlijk bedoeld als metafoor, en moest je het niet te serieus nemen. Spielerei. Ideeënverkoper Marinus Boezem had de moed om ergens naar binnen te stappen, en hij liet de wereld na aankoop niet in de steek. Het ijzeren gordijn van tegenwerpingen hoorde erbij, en was een onderdeel van het spel. Ga op naar zoek de spelende mens, maak een avontuurlijk tour langs ruwe schetsen, windhandel en stadsontwikkeling en ontdek de betoverende kracht van ideeën. |
| Tips: Let op! De tips hebben geen links, kopieer de regel en plaats die in de browser Tentoonstelling | Marinus Boezem | Alle Shows | Kröller-Müller Museum Online | Constant | New Babylon – Aan ons de vrijheid | ArtTube Homo ludens | Johan Huizinga | Facsimile Adri Duivesteijn | ‘Constant gaf mij een referentiekader’ Boek | Adri Duivesteijn | Vanzelfsprekend maar niet normaal Museum | Nederlands Architectuurinstituut (NAi) | Rotterdam Expositie | Het Ontwerp van het Sociale – 100 jaar eigenzinnig samenleven Expositie | Lang leve de toekomst! | Families ontwerpen de wereld in het jaar 2520 Cittaslow | Steden waar het leven heerlijk is Luc Deleu & T.O.P. office Future Plans Vlaams Architectuurinstituut VAi | Antwerpen BRUTUS | Cultuur, wonen en werken | Rotterdamse M4H-gebied Joep van Lieshout | Atelier Van Lieshout Landscape Works with Piet Oudolf and LOLA | Tentoonstelling | In Search of Sharawadgi | SCHUNCK* Heerlen DreamScapes | Studio Roosegaarde Stadscocon | Florentijn Hofman | Schiedam Tentoonstelling | Cochius en de architecten | Nationaal Glasmuseum Leerdam Porsche Academie | De Vleeshal Middelburg Antwerp – Reshaping a City | Architectuur | Jef Vanreuse Architectuurrondleiding door Natacha van Archixplore: architect, ingenieur en kunsthistoricus Autoworld Brussels | More than a Museum Louwman Museum | 130 jaar autohistorie |
|
| Puttertje n.a.v. de tentoonstelling Marinus Boezem | Alle Shows in Kröller-Müller afb: Detail uit New Babylon – Antwerpen | Constant Nieuwenhuys afb: Detail boekomslag Homo ludens | Johan Huizinga | Edition Fac Simile afb: Detail uit schilderij Bezoek uit het Tatragebergte | Bert Kinderdijk (BK) |
