| De blik van de distelvink | mei 2019 |
|---|
 |
| Puttertje n.a.v. de tentoonstelling ‘(Over)leven in de 2e Wereldoorlog’ | Historisch Museum De Tien Malen in Putten, en waarom hangt er een afbeelding van het puttertje aan een gevel in Putten? afb: Detail uit Historische foto Pension ’t Puttertje Putten | Foto Puttertje afb: Detail Schoolplaat J.W. de Jongh en H. Wagenvoort | Historisch Museum De Tien Malen, Putten | Foto Puttertje afb: Detail Puttertje op de gevel van Il Cardelino in Putten | Foto Puttertje |
| Op de gevel van een pand aan de doorgaande weg in Putten hangt een tableau met een gestileerde afbeelding van een puttertje. Een puttertje is een niet al te groot zangvogeltje, een distelvink (carduelis, carduelis) met een puntige snavel, een zwart-witte staart, een opvallende gele streep en een rood maskertje. Het bloedstollende maskertje maakt nieuwsgierig. Gaat er niet een verhaal dat het gevoelige vogeltje zag hoe Jezus leed onder het gewicht van zijn doornenkroon en naar hem toevloog om met zijn sterke snavel de prikkende doornen eruit te trekken, waarbij een druppel van het heilig bloed van Jezus opspatte? Kwam het vogeltje zo aan zijn rode maskertje? Van Leonardo Da Vinci weten we dat van de distelvink bekend is dat het vogeltje, wanneer het bij een zieke wordt gebracht, zijn kopje afwendt als de zieke zal sterven en hem dan niet aankijkt. Als de zieke beter wordt, dan verliest het vogeltje hem niet uit het oog… Maakt een blik van de distelvink het verschil tussen leven en dood? * |
| Ouders van kleine kinderen hielden ze als huisdier, voor het geval zich een gezondheidscrisis voordeed. Bij gebrek aan een echte vogel kon een geschilderde distelvink ook dienen om de ziekte te bezweren. Er zijn veel schilderijen bekend met Maria, haar kind en een distelvink. En ook BK (beeldend kunstenaar, ontwerper en echtgenoot) schilderde het puttertje in een van zijn stillevens. De vogel stond symbool voor verschillende betekenissen. Men geloofde dat het dier genezende krachten bezat, en de vogel werd het beeld van de hoop. Maar hoe komt het aan de bijnaam puttertje? De distelvink werd gewaardeerd om zijn talenten in het echte leven, en was leergierig. Het was het een geliefd huisdier dat getemd kon worden en kunstjes kon leren. Een gekooide distelvink werd getraind zelf in een vingerhoedje aan een kettinkje zijn drinkwater uit een reservoirtje putten. Zo komt het puttertje aan zijn bijnaam, afgeleid van het werkwoord putten.* |
| En niet van het dorp Putten zoals wel wordt gedacht door menigeen die langs ‘t Puttertje komt, gelegen aan de doorgaande weg in Putten. Maar waarom staat die naam dan op de gevel? Ik sta in Putten met een vriendin. Zij is de weduwe van een galeriehouder die voor de oorlog als kind met zijn familie van de Putterstraat, in de vogelbuurt van Amsterdam-Noord, naar Putten verhuisde. Zijn moeder koesterde een afbeelding van Het puttertje, een schilderijtje van Carel Fabricius uit 1654. Toen de familie naar Putten verhuisde om daar een pension te gaan runnen, namen zij het schilderijtje mee en noemde het pension, niet toevallig, ’t Puttertje. En zo komt de naam ‘t Puttertje op de gevel van een relatief nieuw gebouw aan de doorgaande weg in Putten waar ooit het pension heeft gestaan. De eigenaar van het Italiaanse restaurant il Cardellino (de distelvink) plaatste de gestileerde afbeelding van een puttertje op de buitenmuur, goed zichtbaar voor de voorbijgangers. |
| Maar het verhaal van ‘t Puttertje kent diepere lagen zoals vele verhalen in Putten. Ook mijn moeder is als jong meisje samen met haar ouders, broers en zusters en dorpsgenoten aan het begin van de oorlog geëvacueerd naar Putten. Zij keerden na een aantal dagen weer terug op de boerderij. Historisch Museum ‘De Tien Malen’ in Putten besteedt met de tentoonstelling ‘(Over)leven in de 2e Wereldoorlog’, in 2019 aandacht aan het leven in de oorlog met voorwerpen waar een ‘verhaal aan vastzit’. Het lijkt lang geleden maar bij het zien van de zorgvuldig nagebouwde interieurs in het museum en de attributen, ben ik terug bij oma en opa op de boerderij waar ik met mijn zusjes vele zomervakanties heb doorgebracht. Speciale aandacht in de tentoonstelling is er voor de ‘Razzia’ in Putten 75 jaar geleden. Kunstenaar Jo Bezaan (1894 – 1952) maakte een serie litho’s over de gruwelijke gebeurtenis die veel slachtoffers eiste, onder wie zijn zoon. Putten is een uiterst vriendelijk en zonnig dorp aan de rand van de Veluwe. Ga op zoek naar de plekken van weleer en sta een ogenblik stil… |
| Tips: Let op! De tips hebben geen links, kopieer de regel en plaats die in de browser Historisch Museum ‘De Tien Malen’ | Putten Stichting Oktober 44 | Putten Deborah Davis | Boek *Fabritius, schilder van Het puttertje: leven en werk van een zeventiende-eeuwse meester Il Cardelino hét Italiaans restaurant in Putten |
|
| Puttertje n.a.v. de tentoonstelling ‘(Over)leven in de 2e Wereldoorlog’ | Historisch Museum De Tien Malen in Putten, en waarom hangt er een afbeelding van het puttertje aan een gevel in Putten? afb: Detail uit Historische foto Pension ’t Puttertje Putten | Foto Puttertje afb: Detail Schoolplaat J.W. de Jongh en H. Wagenvoort | Historisch Museum De Tien Malen, Putten | Foto Puttertje afb: Detail Puttertje op de gevel van Il Cardelino in Putten | Foto Puttertje |
