| Schuilplek in roerige tijden | januari 2020 |
|---|
 |
| Puttertje n.a.v. de Expositie Biesbosch 75 jaar bevrijd | Biesbosch MuseumEiland afb: Detail uit Schilderij St Elisabethsvloed 1421 | geschilderd door Heinrich Wiengärtner in 1856 | Collectie Biesbosch Museum afb: Fragment van unieke kom, geschonken aan het Biesbosch Museum door de vrouw van de Britse Generaal Sir John Hackett |
| Kinderdijk ontmoet naamgever. Zo voelt het als wij voor het schilderij ‘De Verdroncken Zuid-Hollansche Waard’ staan. Het historische schilderij gaat over de St. Elisabethsvloed van 1421, waarin het land veranderde in een binnenzee met kreken en zandplaten. Ik speur naar het wiegje in het water. Bert Kinderdijk (echtgenoot, beeldend kunstenaar en ontwerper BK) wijst mij erop. Maar waarom is dit detail van die gruwelijke reeks overstromingen waarin veel mensen de dood vonden en waarbij hele dorpen werden weggevaagd zo belangrijk voor ons? Dat komt zo. |
| Als wij in oktober 2019 ons atelierhuis in het Land van Heusden en Altena betrekken, de streek die vroeger deel uit maakte van de Groote of Hollandsche Waard, dan is Kinderdijk (de oorspronkelijke naam van het dorp is Elshout) dichtbij. Over de ontstaansgeschiedenis van de naam Kinderdijk gaan verschillende verhalen, maar het bekendste is dat van het wiegje dat is komen dobberen na de grote St. Elisabethsvloed van 1421. Bewoners van het dorpje Elshout in Zuid-Holland ontdekten vanaf de dijk een wiegje op het water. Toen het dichterbij kwam zagen zij dat een kat probeerde het drijvende ding in evenwicht te houden door heen en weer te springen zodat er geen water in kon komen. Eenmaal bij de dijk aangekomen bleek er een baby in te liggen. Het was een meisje en het kreeg de naam Beatrijs, wat ‘de gelukkige’ betekent. En zo wijzigde de naam Elshout in Kinderdijk. Later zijn de molens er gebouwd die op de Unesco Werelderfgoedlijst belandden. En dat is de reden van ons bezoek aan het Biesbosch MuseumEiland. |
| Maar als je binnen bent valt er natuurlijk veel meer te beleven, trek er gerust een dag voor uit! Een animatie van de St. Elisabethsvloed is het startpunt van de rondgang door het Museum. Een Museum over griend-en-rietcultuur, over visserij en over omgaan met water. In de Verdoncken Waard ontmoeten zee- en rivierwater elkaar op het ritme ven eb en vloed. We ontdekken hoe zalm vanuit het zoute zeewater naar de zoete rivieren zwemmen op om te paren. We kijken achter de schermen van de eendenkooi. We zien biezen- en rietsnijders werken op de gorzen en hun dagelijks ‘prakske’ en ‘bakske’ koken, en we komen tot de ontdekking dat griendwerkers altijd hetzelfde aten: aardappelen met rookspek en knoerdhard brood, en af en toe een ‘stroopje’, ofwel een in het wild gevangen haas, ree of paling. |
| Het stukje scharrelvlees werd klaargemaakt op een struikenkachel, waar je zomaar een hele wilgenstronk in gooide. Tijdens het lezen van het recept; ree met zilveruitjes en shiitake en blokjes kruidkoek, vraag ik mij af of je dat hier kunt eten? Ook is de Biesbosch eeuwenlang de kraamkamer geweest voor baggeraars en waterbouwers, de natte aannemerij. Het vlechten van zinkstukken, grote matten gemaakt van rijshout (tenen en twijgen van wilgenhout) die worden verwerkt als grondlegger voor dammen, dijken en kribben is jarenlang een uniek Nederlandse specialisatie. Het splijten en draaien van de takken voor de hoepels om tonnen bij elkaar te houden is huisvlijt uit een andere tijd. Als in 1908 het ‘ketenbesluit’ wordt ingevoerd, waarin de richtlijnen staan waaraan een keet moet voldoen, laten sommige griendbazen hun griendwerkers op arkjes wonen, zo omzeilen zij het ketenbesluit. Het Biesbosch MuseumEiland is een museum over meebewegen met het water. De zeespiegel stijgt, de bodem daalt. Wat staat ons te wachten? |
| Aangrijpend is de speciale tentoonstelling over de rol van de Biesbosch in de Tweede Wereldoorlog. Het was een belangrijk onderduik- en verstopgebied. De arkjes van de griendwerkers kwamen hierbij goed van pas. Het riet groeide er metershoog en hierdoor viel er nauwelijks iets te zien, zelfs niet vanuit der lucht. Ook schippers die niet voor de Duitsers wilden varen hielden er hun schepen verborgen. De boeren in het gebied werden, net als in nagenoeg heel Nederland, met rust gelaten. Wel zijn tijdens de oorlog neergeschoten vliegtuigen in de Biesbosch terechtgekomen en boerderijen afgebrand. Vanaf november 1944 was Nederland verdeeld in een bevrijd en bezet gebied, de grens liep dwars door de Biesbosch. |
| 75 Duitse militairen en een vrouw zijn door het verzet opgepakt en in twee rietaken gevangengehouden. Na enkele weken werden zij overgedragen aan het Poolse leger in Noord-Brabant. Maar het verhaal over de crossings door de Biesbosch spreekt nog het meest tot de verbeelding. 21 mannen waagden hun leven in een speciaal voor het crossen uitgeruste boot om berichten, microfilms, koeriers, piloten, joden en zelfs een generaal over te brengen naar bevrijd gebied. Ze stonden al snel bekend als liniecrossers en werkten in de groep Albrecht of als zelfstandige ‘wilde’ crosser. In totaal zijn 374 levensgevaarlijke crossings gemaakt. Generaal John Hackett, Brits militair tijdens de Tweede Wereldoorlog, wordt met een vals persoonsbewijs als meneer Van Daalen door liniecrossers via de Biesbosch naar bevrijd Nederland gebracht. Hij schreef het boek ‘Ik ben een vreemdeling geweest‘. Zou dit niet de basis kunnen zijn voor een bijzondere speelfilm zoals het prachtige In Flanders Fields over John McCrae’s oorlog? Bezoek deze indrukwekkende expositie! |
| Tips: Let op! De tips hebben geen links, kopieer de regel en plaats die in de browser Biesbosch MuseumEiland Expositie Biesbosch 75 jaar bevrijd Belevingsvaarroute 1940 – 1945 Rondvaarten Biesbosch De Pannekoek is het buitenmuseum van de Biesbosch Generaal Maczek Museum | Breda Musea en evenementen | 600 jaar Elisabethsvloed, themajaar vol bijzondere, inspirerende en spannende activiteiten | juli 2021 t/m sept 2022 Boek | De grote en vreeselike vloed, De geschiedenis van de grootste watersnoodramp in Nederland | Lotte Jensen |
|
| Puttertje n.a.v. de Expositie Biesbosch 75 jaar bevrijd | Biesbosch MuseumEiland afb: Detail uit Schilderij St Elisabethsvloed 1421 | geschilderd door Heinrich Wiengärtner in 1856 | Collectie Biesbosch Museum afb: Fragment van unieke kom, geschonken aan het Biesbosch Museum door de vrouw van de Britse Generaal Sir John Hackett |
