| Somire mare maksi | april 2020 |
|---|
 |
| Puttertje n.a.v. de tentoonstellingen over Werkman en De Ploeg in Amersfoort en Groningen afb: Detail uit prent 8 van H.N. Werkman | ‘De Sabbat der eenvoudigen’ in Chassidische legenden, suite 2, prent 8 (1942-1944) | KB afb: Detail uit foto | Ds F.R.A. Henkels zittend voor de kast met Oudtestamentische voorstellingen afb: Samengesteld beeld | Puttertje |
| ‘Het is hier!’ BK (beeldend kunstenaar en echtgenoot) zwaait in mijn richting. Op 2 km van ons Raadhuisje zoeken wij in het dorpje Uitwijk naar het graf van FRA Henkels (1906 – 1975). De in 1906 in Solingen (Duitsland) geboren August Henkels verhuisde met zijn ouders in 1910 naar Groningen en werd predikant. Zijn eerste parochie was Uitwijk-Waardhuizen, een kleine gemeente onder Woudrichem in het Land van Altena. Hij ligt er begraven samen met zijn vrouw Julia Henkels – Klooster, in het graf van hun dochtertje dat slechts enkele dagen heeft geleefd. Dat wisten wij niet. De koster van de kerk vertelt het ons. Maar waarom zijn wij hier eigenlijk? De onrust die ons de voorbije weken heeft overvallen maakt plaats voor een andere vorm van omgaan met de vrijheid te gaan en te staan waar we willen. Maar het virtuele gewandel door musea en galeries en inkijkjes in digitale collecties verveelt snel en ik kan het juiste gevoel maar niet te pakken krijgen. Tot dat ene moment! |
| Museum Flehite (Amersfoort) stuurde een link naar een filmpje van Het nummer So Long H.N. Werkman van popgroep The Dutch, met het dadaïstische gedicht beginnend met de woorden Somire mare maksi van Werkman voorgedragen door Job Cohen en vormgegeven in een schitterende animatie van Iris Frankhuizen naar Werkmans schilderijen en ‘druksels’. Flehite toont op dit moment de tentoonstelling Kunst uit Noord-Nederland Werkman e.v.a. met o.a. werken uit de collect Niemeijer-Hidding. Het filmpje overdonderde mij totaal. Was ik net zo geraakt als Werkman toen hij de Baalschem las die hij in 1941 aangereikt kreeg van FRA Henkels, waarvoor hij prachtige druksel maakte? Was ik net zo geraakt als de galeriehouder van BK, die in 1945 bij FRA Henkels in Heemstede voet over de drempel zette en voor het eerst geconfronteerd werd met het werk van N.H. Werkman en de kast met oudtestamentische voorstellingen? |
| De galeriehouder (1925 – 2009) van BK gaf ooit een lezing over Werkman, en zijn weduwe overhandigde ons enige tijd geleden een map met de teksten. Na het bekijken (en beluisteren) van het filmpje van Flehite was ik vertrokken. Met de werkman-map en het boekje Brieven van H.N. Werkman 1940-1945 als leidraad zocht ik op internet naar informatie. Het boekje kregen wij in 1997 van de galeriehouder. Hij vertelde ons keer op keer de verhalen over de ontmoetingen met Henkels, waarbij het verhaal Werkman – Henkels steeds beter in elkaar viel. Hij bezocht met zijn vrouw alle Werkman-exposities en ze reisden naar Bakkeveen in Friesland, naar de plek waar Werkman enkele dagen voor de bevrijding is geëxecuteerd. Ook hing er in hun huis een afbeelding uit de Chassidische legenden ‘De Sabbat der eenvoudigen’, een van de favoriete voorstellingen van Werkman uit de 20 bladen tellende Chassidische legenden gebaseerd op de Baalschem-legenden van Martin Buber. |
| Internet ontsloot het verhaal verder. Ik las over het ontstaan van Chassidische legenden en bekeek de druksels. Mijn gedachten dwaalden af naar 2018, toen wij Kröller-Müller bezochten samen met de weduwe van de galeriehouder. Het Kröller-Müller Museum en de Vereniging Rembrandt organiseerden gezamenlijk de tentoonstelling ‘Als kunst je lief is’. Voor de expositie waren ruim 80 werken bijeengebracht die in de periode 2008-2018 mede met steun van de Vereniging Rembrandt zijn verworven. En daar stond de kast van Henkels met de oudtestamentische voorstellingen gemaakt door Werkman. Het Groninger Museum deed in 2017 één van zijn grootste aankopen ooit! ‘Het monumentje van contrasten’ zoals het museum de kast noemt is gekocht van de nazaten van FRA Henkels ‘De kast is een traditioneel meubel met moderne Bijbelse voorstellingen, geschilderd door een onkerkelijke kunstenaar voor een dominee als uitdrukking van een vriendschap die zonder de oorlog niet zou zijn opgebloeid.’ Ga mee op Tour | 1 … |
| Tips: Let op! De tips hebben geen links, kopieer de regel en plaats die in de browser So Long H.N. Werkman | The Dutch H.N. Werkman Nederlands expressionistisch kunstenaar Dada en klankgedichten Werkman en De Ploeg | Groninger Museum Ds. F.R.A. Henkels | was dominee in Uitwijk, Winschoten, Nijehaske-Haskerdijke, Heerenveen en Heemstede De Blauwe Schuit | Het Narrenschip Gedicht aan Juliana | Het jaar 1572 Baalschem | Martin Buber Brieven van H.N. Werkman 1940-1945 Chassidische legenden De Sabbat der eenvoudigen Met Sandberg en anderen bezocht Werkman in mei 1941 de Bunker in Castricum Henkels in Sint Michelsgestel Kast met oudtestamentische voorstellingen | Groninger Museum ‘Als kunst je lief is’ | Vereniging Rembrandt te gast bij Kröller-Müller Museum in 2018 Werkman Archief Groningen Werkman atelier GRID | Groningen Werkman Wandeling Groningen Klankgedicht Werkman onder Oosterbrug Groningen Ik ga naar Tahiti | film uit 1992 (regie Gerrard Verhage en scenario Ger Beukenkamp) over de laatste dagen uit het leven van Werkman Groninger Museum | Tentoonstelling Drukker in oorlogstijd – H.N. Werkman en de Blauwe Schuit Museum Flehite Amersfoort | Kunst uit Noord-Nederland WERKMAN e.v.a. Kunstbunker Castricum |
|
| Puttertje n.a.v. de tentoonstellingen over Werkman en De Ploeg in Amersfoort en Groningen afb: Detail uit prent 8 van H.N. Werkman | ‘De Sabbat der eenvoudigen’ in Chassidische legenden, suite 2, prent 8 (1942-1944) | KB afb: Detail uit foto | Ds F.R.A. Henkels zittend voor de kast met Oudtestamentische voorstellingen afb: Samengesteld beeld | Puttertje |
