Puttertje 95

Van Austerlitz tot Waterloo | juni 2021
Expo Luik-guillemins - europa expo Affice Napoleon voorbij de mythe View of the show © Europa Schilderij met tweekantige steek Bert Kinderdijk
Puttertje n.a.v. expo’s | de 200ste sterfdag van Napoleon
afb: Detail View of the show © Europa Expo
afb: Europa Expo detail Affice Napoleon | DE MYTHE VOORBIJ
afb: Detail Schilderij Hanenei, tweekantige steek | Bert Kinderdijk (BK)
Waarom wil een verzamelaar graag een paar pistolen van de keizer aan zijn collectie toevoegen? En zijn die nog verkrijgbaar? Het verhaal gaat dat Napoleon met meerdere pistolen sliep omdat hij continue bedreigd werd. De Napoleonmanie blijft de gemoederen bezighouden, en er schijnt genoeg te koop te zijn. De in 1821 overleden Napoleon Bonaparte bracht zijn laatste jaren in ballingschap door op Sint-Helena. Op die plek dicteerde hij aan een Franse generaal het verhaal van de ‘Driekeizerslag’ bij Austerlitz.
Austerlitz? Dat is toch een dorpje onderaan de Utrechtse Heuvelrug bij Zeist. Dé plek met herinneringen aan lange dagen in de speeltuin, dé plek waar mensen door de bossen dwalen en de Pyramide beklimmen naar de obelisk. Dé plek waar je chocomel kan drinken en ijs in bolletjes kan eten, hét favoriete gerecht van Napoleon? Waarom heet die plek Austerlitz?
Napoleon versloeg in 1805 tijdens de veldslag bij Austerlitz (nu Slavkov u Brna in Tsjechië) de Oostenrijkse en Russische legers. Het is een van de grootste overwinningen van de Franse keizer, en hij werd hiermee in een klap geloofwaardig. Ter herinnering aan deze overwinning zijn tal van plaatsen naar die locatie genoemd, waaronder het Parijse station Gare d’ Austerlitz, én Austerlitz bij Zeist.
Napoleon greep na de overwinning bij Austerlitz de kans om de basis te leggen voor een samenleving zoals wij die vandaag kennen. Een maatschappelijke situatie die niet meer gekoppeld is aan godsdienst, met een gezonde verhouding tussen kerk en staat. En ook is sindsdien iedereen gelijk voor de wet. Dat weet je toch niet als je als kind op zondag met je ouders in de speeltuin bent, en volop geniet van vrijheid en chocomel met ijs. Is dat waar Austerlitz eigenlijk voor staat? Het monument is recentelijk in ere hersteld. Ga kijken met andere ogen.
Onlangs bood een Parijse galerie een 74 pagina’s tellend manuscript over de slag van Austerlitz (gedicteerd door Napoleon aan zijn generaal) te koop aan. Voor maar liefst 1 miljoen Euro! ‘In het verslag wordt onder andere beschreven welke tactieken Napoleon toepaste om zijn tegenstanders te doen geloven dat de Franse troepen verzwakt waren. Ook geeft hij een inkijkje in de voorbereidingen op de zogenoemde ‘Driekeizerslag’ en de gevechten zelf.’
Op 5 mei 2021 was het de 200ste sterfdag van Napoleon, en er wordt dit jaar op diverse plaatsen aandacht aan besteed. Wat bracht Napoleon Nederland en België? En hoe kunnen we dat spoor volgen? Tijdens een bezoek aan Naarden Vesting kregen wij als kind al mee wat de Franse troepen in Naarden uitspookten, en werd ons de vraag gesteld hoe het kwam dat Napoleon de achternaam Bonaparte kreeg. En nog worden er in de vesting evenementen georganiseerd gerelateerd aan Napoleon.
Maar de ernst van de zaak begon pas door te dringen toen wij in Antwerpen woonden en bijna dagelijks op Het Eilandje rondzwierven, in die tijd een verlaten rafelrand van de stad. Door de strategische ligging van Antwerpen langs de Schelde transformeerde Napoleon die plek tot de belangrijkste oorlogshaven van zijn keizerrijk, ‘een geladen pistool gericht op het hart van Engeland’. Liet hij hiervoor niet in 1803 een hele volkswijk platleggen?
De keizerlijke vloot is nooit helemaal uit de verf gekomen. Na de beruchte Slag bij Waterloo in 1815 verdween Napoleon van het toneel. Op de plaats van de geplande ‘oorlogshaven’ werd een begin gemaakt met de bouw van een nieuwe moderne zeehaven. De wereldhaven is inmiddels verplaatst en opgeschoven tot aan de grens met Nederland, en Het Eilandje raakte in verval. Tot projectontwikkelaars er hun oog op lieten vallen.
Tijdens ons acht jaar durende verblijf in Antwerpen was het ‘onze’ plek. Wij struinden rond tussen de oude verlaten gebouwen, en onder onze blik voltrok zich een complete metamorfose. Pakhuizen werden hippe lofts, er kwam een grote jachthaven, luxe appartementen, nieuwe musea en plannen voor nog meer kunst en erfgoed. Tussen het Bonapartedok en het Willemdok verrees het MAS, Museum Aan de Stroom. Bonapartedok? Het MAS? Jawel, klim bovenop het MAS en kijk uit over de Schelde richting Engeland.
Maar hoe zat het ook alweer met Napoleon en kunst? Heeft hij niet her en der kunst ‘geleend’ voor zijn Musée Napoléon, nu Het Louvre? Nadat Napoleon in 1815 was verslagen, werd de geroofde kunst teruggeëist door de betreffende landen. Echter kwam het niet meer terecht in de privécollecties van koningen en prinsen, de kunstwerken werden ondergebracht in openbare musea. Was dit het begin van de nationale musea in de meeste Europese landen, waaronder het Rijksmuseum in Amsterdam?
De ‘hoeder’ van de kunsten, die zelf in zijn leven naar schatting 120 hoeden heeft gedragen en waarvan er nog enkele zijn bewaard gebleven, wordt op dit moment geëerd met nieuwe tentoonstellingen waaronder ‘Napoleon – De mythe voorbij’, in Luik-Guillemins, en ‘Napoleon: van Waterloo tot Sint Helena, het ontstaan van de legende’, in het Memoriaal van de Slag van Waterloo 1815. Bezoek de exposities, volg het spoor van Napoleon in Nederland en België, en beleef het verhaal opnieuw, maar nu met de blik van hedendaagse tentoonstellingsmakers. Want is regeren naast vooruitzien niet vooral ook terugkijken? En…klim op het MAS.
Tips: Let op! De tips hebben geen links, kopieer de regel en plaats die in de browser
Napoleon, met Johan Op de Beeck | Podcastreeks | Klara
Napoleon de mythe voorbij | Tentoonstelling | Europa Expo Gare Liège Guillemins
Memoriaal van de Slag van Waterloo 1815 | Waterloo, Brussel
Wellington Museum | Waterloo, Brussel
Pyramide van Austerlitz | Zeist
Fort Napoleon | Oostende | Tentoonstelling & Doe-expo
Napoleon en Naarden | Tentoonstelling | Nederlands Vesting Museum
Napoleon en Antwerpen | Bonapartedok
Paleis op de Meir | Antwerpen
Museum voor Schone Kunsten | Antwerpen
Paleis op de Dam | Amsterdam
Rijksmuseum | Amsterdam
Napoleons Nalatenschap | Boek onder redactie van Lotte Jensen
Napoleon in België | Lannoo Uitgeverij
Expo Luik-guillemins - europa expo Affice Napoleon voorbij de mythe View of the show © Europa Schilderij met tweekantige steek Bert Kinderdijk
Puttertje n.a.v. expo’s | de 200ste sterfdag van Napoleon
afb: Detail View of the show © Europa Expo
afb: Europa Expo detail Affice Napoleon | DE MYTHE VOORBIJ
afb: Detail Schilderij Hanenei, tweekantige steek | Bert Kinderdijk (BK)
Puttertje