| Koekoekshart | februari 2022 |
|---|
 |
| N.a.v. van de zoektocht naar een vreemde koekoek in de klok afb: Koekoekshart | samengesteld beeld Bert Kinderdijk (BK), Foto LC | collectie kunstenaar afb: Still uit animatie ‘Jack en het Koekoekshart’ | roman en script van Mathias Malzieu ‘Méchanique du Coeur’ afb: Karlsson Wandklok Cuckoo | Foto LC | collectie kunstenaar |
| De wervende tekst op de website van Stadt Waldkirch maakt dat je toch wel een beetje vreemd opkijkt in deze tijd. ‘In Waldkirch ist pfeifen normal’. Maar het zit natuurlijk anders. Waldkirch, een klein stadje in het Zwarte Woud in Duitsland, viert om de drie jaar zijn orgelbouwtraditie met een orgelfestival. Orgelvrienden van over de hele wereld betoveren festivalbezoekers met grote en kleine draaiorgels. En dan is de tekst ‘In Waldkirch ist pfeifen (fluiten) normal’, helemaal correct. |
| Hoe komt Lord Crackfree in het Zwarte Woud terecht? Dat verhaal begint in Bunnik bij frisdrankenfabrikant Vrumona. In 1955 werd Vrumona eigenaar van het merk Si-Si. De firma Becht & Zonen uit Bergen op Zoom lanceerde in 1937 een koolzuurhoudende sinaasappellimonade onder de naam Si-Si. Een jaar eerder had het bedrijf al een grapefruitlimonade met de naam Ja-Ja op de markt gebracht. Si-Si is Spaanse voor Ja-Ja. |
| Maar wat heeft Sisi met het Zwarte Woud te maken? Dat komt door het koekoeksklokje van mijn oma. Het hing in haar woonkamer, en mijn zus was er als klein kind al helemaal weg van. Zij zou het krijgen als oma er niet meer was. Zo gezegd, zo gedaan. Het hing vele jaren bij mijn zus, en zij gaf het klokje een paarsblauwe kleur. En nu hangt het in ons raadhuisje. Gevangen in een hartvormig kooitje, want er is iets bijzonders met de koekoek in dat klokje. |
| Hoe komt de koekoek eigenlijk in de klok? De vogel leeft toch nagenoeg niet in het Zwarte Woud? En waarom zit die opgesloten achter een deurtje? Dat zit zo. Toen rond 1750 klokkenbouwer Franz Ketterer in Schonach (middenin het Zwarte Woud) in de kerk zat en naar het orgel luisterde, kreeg hij het idee om orgelpijpjes in een klok te monteren. Het haantje bovenop de kerk moest symbool staan voor het geluid. Maar het kukelekuen via orgelpijpen lukte niet goed, en zo kwam de koekoek in de klok. |
| Een koekoeksklok is een slingerklok die de uren aangeeft door het nadoen van het geluid van een koekoek. Van oorsprong was de klok bedoeld als wekker. De koekoek roept zijn eigen naam en het gekoekoek is een onomatopee of klanknabootsing. Het geluid in de klok wordt veroorzaakt door blaasbalgen & blaaspijpen. De pijpjes worden gemaakt van houten stammetjes uit het dennenbos, en in de fabriek blaast een medewerker de godganse dag op de pijpjes om te horen of het koekoekgeluid overeenkomt met het geluid uit de natuur. |
| Koekoeksklokken zijn er in verschillende uitvoeringen. De eerste klokken van rond 1750 zijn met de hand beschilderd en vaak voorzien van bloemenmotieven. De Bahnhäusl-klokken (huisjesklokken), die bijna iedereen wel kent, zijn ontstaan rond 1850. De spoorweghuisjesvorm, bahnhäusl, is geïnspireerd op de huisjes van Italiaanse gastarbeiders die destijds naar het Zwarte Woud kwamen om een ingewikkelde spoorlijn door de bergen aan te leggen. De Schwarzwaldbahn tussen Offenburg und Singen wordt nog steeds beschouwd als een technisch meesterwerk. |
| De hartvormige behuizing waarin het klokje van mijn oma en mijn zus nu zit opgesloten is een toevallige vondst bij brocante Oude Liefde in Woudrichem. Tijdens de laatste lockdown stond het hartvormige kooitje samen met nog andere leuke objecten uit de omgeving van Kortrijk, te pronken in de etalage. BK (beeldend kunstenaar en echtgenoot) zag direct mogelijkheden en hij monteerde het overerfde koekoeksklokje middenin het hart, de enige echte juiste plek, toch? |
| Koekoekshart noemen wij het object, en ernaar kijken is eraan denken. Oude liefde, verloren liefde maar geen vergeten liefde. Zoals Jack uit ‘Jack en het Koekoekshart‘ zijn liefde voor het zangeresje Acacia ook niet kon vergeten. ‘Jack en het Koekoekshart‘ is een prachtige animatie gemaakt naar de roman en het script van Mathias Malzieu ‘Méchanique du Coeur’, waarin Belle Perez in de Vlaamse uitvoering de zang en de stem van Acacia vertolkt. In het kort komt het verhaal hierop neer. |
| Jack wordt geboren in Schotland aan het einde van de 19de eeuw, op de koudste dag ooit. Zijn hart bevriest. Gelukkig vervangt horlogemaker Madeleine het bevroren hart door een koekoeksklok, en zo kan Jack blijven leven. Maar er zijn drie regels die hij nooit mag vergeten. Hij mag niet aan de wijzers zitten, hij mag zich niet opwinden, en regel drie, hij mag nooit verliefd worden. |
| Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Op een dag ontmoet Jack op straat zangeresje Acacia bij een draaiorgel. Hij is op slag verliefd en raakt in paniek omdat hij bang is dat zijn hart zal het zal begeven. Dat koekoekt er hevig op los. Als zij naar het buitenland vertrekt kan hij haar niet vergeten en hij besluit haar achterna te reizen helemaal tot in Spanje. Zijn geïmproviseerde hart wordt stevig op de proef gesteld… |
| De animatiefilm ging begin februari 2014 in Vlaanderen in première. Na afloop van de film wachtte voor sommige filmliefhebbers nog een verrassing. In de aanloop naar Valentijn, schonk Swatch enkele gelukkigen een heus ‘Liefdeshorloge’. Uiteindelijk vinden Jack en Acacia elkaar terug. Jack schenkt haar de sleutel naar zijn hart, en Acacia zegt si si (ja ja) tegen de liefde? Sisi? Zoals in het limonadedrankje van Vrumona? |
| Jazeker, en dát is het geheim van ons koekoekshart. De koekoek achter het deurtje in het klokje van mijn oma en mijn zus is een heus Sisi-flesje. Waarschijnlijk is het koekoeksklokje met het Sisi-flesje ooit bedoeld als reclameobject, en Vrumona in Bunnik kan ons er wellicht meer over vertellen. De tijd terugdraaien en het aan mijn oma of mijn zus vragen kan niet meer. Nooit terugdraaien is het advies van klokkenmakers, daar komen brokken van. Altijd vooruit, net als in het leven. |
| Maar inmiddels zijn de nieuwste koekoeksklokken voorzien van moderne tandheugeltechnologie waarmee de wijzers kunnen worden teruggedraaid zonder het uurwerk te beschadigen. Maar zover zijn we in het echte leven nog niet. De koekoek haal je sowieso liever niet in huis. Hele volksstammen geloven dat de vogel rampspoed verkondigt. Wij hebben dus geen koekoek aan de muur. |
| Of toch wel? In ons raadhuisje hangt sinds kort ook een modern koekoeksklokje. Het neutrale witte vogeltje dat elk uur even uit zijn huisje naar buiten komt, fluit als een kanarie en herinnert ons eraan dat de tijd doortikt. Het regelmatig rikketikken, de schelle geluidjes en het slingeren van de klepel houdt ons bij de les. En dat gaat onverminderd door, totdat… Eat your heart out. |
| Tips: Let op! De tips hebben geen link, kopieer de regel en plaats die in de browser ‘In Waldkirch ist pfeifen normal’ | Orgelstadt Waldkirch Orgelfest Waldkirch Koekoeksklok Museum Schonach Alles over koekoeksklokken | Kloekoeksklokonline Kuckuckspfeifen kuckucksuhren | Kihowa Die Schwarzwaldbahn zwischen Offenburg und Singen | YouTube Brocante Oude Liefde | Woudrichem Museum Speelklok | Utrecht Jack en het koekoekshart | animatie Boek La Mécanique du cœur | Mathias Malzieu, zanger van de Franse rockband Dionysos Sisi frisdrank Vrumona Karlsson Wandklok Cuckoo |
|
| N.a.v. van de zoektocht naar een vreemde koekoek in de klok afb: Koekoekshart | samengesteld beeld Bert Kinderdijk (BK), Foto LC | collectie kunstenaar afb: Still uit animatie ‘Jack en het Koekoekshart’ | roman en script van Mathias Malzieu ‘Méchanique du Coeur’ afb: Karlsson Wandklok Cuckoo | Foto LC | collectie kunstenaar |
