| De onderbuik | mei 2022 |
|---|
 |
| N.a.v. de zoektocht naar brocantepaarden, en naar beeldjes van buiken afb: detail schilderij Vrouw op rood paard | Marc Chagall, 1966 | particuliere collectie afb: detail paard papier maché met op de achtergrond een fragment van een stilleven schilderij Bert Kinderdijk, BK | Collectie Lord Crackfree afb: detail schilderij ‘Oud nieuws I‘ | Bert Kinderdijk, BK | Collectie kunstenaar |
| In ‘Elke dag een paardje, verhaaltjes voor het slapengaan’, met teksten van Francisca Fröhlich en tekeningen van Maan Jansen, beleven paarden allerlei avonturen, en ook speelgoedpaarden, hobbelpaarden, draaimolenpaarden en knuffelpaardjes vertellen hun verhaal. Op de dag van het songfestival, wanneer ik deze column schrijf, is de titel van het verhaaltje van de dag ‘Geluk’. Een jongen vindt een hoefijzer en hangt het aan de muur met de open kant naar beneden. Maar op die manier kan het geluk eruit vallen, en hij draait het hoefijzer om. ‘En nu maar hopen dat er veel geluk ín valt.’ |
| Het is altijd leuk om paardjes tegen te komen bij brocantes. En ook in ons raadhuisje staan een paar fraaie exemplaren. Kinderen hebben er eindeloos mee gespeeld, en er zijn prachtige verhalen omheen verzonnen. In ‘Elke dag een paardje, verhaaltjes voor het slapengaan’ moeten jonge paarden veel leren, en krijgt paard Dartel voor het eerst een zadel op zijn rug. Mopperend gaat Dartel naar zijn moeder om te klagen. ‘Je zult er wel aan wennen’, zegt zij troostend. ‘Na een tijdje merk je er niets meer van.’ |
| Maar is een verhaal ook niet altijd een vraag? Waarom moet Dartel een zadel dragen? Wie wil er grip op hem krijgen, en hem onder controle houden? Het antwoord van Dartels moeder deed denken aan mijn eigen moeder. Zij ontweek lastige vragen met de opmerking; ‘dat hoort er nu eenmaal bij’. Nam ik daar genoegen mee? Ik vrees van wel op dat moment. Pas later, tijdens mijn bezoeken aan bedrijven en organisaties voor DTG nam ik steeds vaker de houding aan van niet-weter. Er ging een wereld voor mij open. Want wanneer kan je eigenlijk weten of wat een ander je vertelt waar is? |
| Door te vertrouwen? Door te controleren? Of door allebei te doen. Controle is trucjes leren. Militairen moeten constant in controle zijn, want als iedereen op zijn gevoel afgaat kom je nergens natuurlijk. Geldt dat niet ook voor leren en werken? Raken we al vroeg van onze intuïtie verwijderd? Iedereen kent wel het onderbuikgevoel. Wanneer laten we controle los en handelen we uit vertrouwen. Zoals paarden doen. Die voelen immers feilloos aan hoe de vlag ervoor staat. |
| De onderbuik is sowieso een hot item op dit moment. Amerika wil het landelijk recht op abortus afschaffen. Als de uitspraak binnenkort definitief is mogen Amerikaanse staten voortaan zelf bepalen of abortus is toegestaan. In Oklahoma bestaat al de zogenaamde ‘hartslagwet’, zodra een foetus een registreerbare impuls geeft, is iedere abortus een misdrijf. Op de Dam in Amsterdam vond onlangs een ‘solidariteitsdemonstratie’ plaats. Doen vrouwenbuiken met de tekst ‘Baas in eigen buik’ denken aan andere tijden? |
| Terug naar onze tijd, want na twee coronajaren staan er weer talloze babybeurzen gepland. Daar golft het van de zwangere buiken. Wist je dat een beeldje van het zwangere lijf enorm populair is? Ode aan de buik als veilige haven van je baby, en een blijvende herinnering aan de zwangerschap. Het doet denken aan de vele geboortetegeltjes die inmiddels een curiositeit zijn. Ook is smart nursery de babykamer binnengedrongen. Maar kunnen apps en smartwatches de intuïtie van de ouders niet behoorlijk in de weg zitten? |
| Ondanks alle vooruitgang waait er een gure, conservatieve wind over de wereld. En dat heeft alles te maken met controle. Amerikanen verspelen het recht op abortus. In veel landen, waaronder Rusland, liggen homorechten onder vuur. Vrouwen in Afghanistan mogen alleen nog in boerka over straat. En was het niet de Turkse vicepresident die al in 2014 het schaterlachen door vrouwen in het openbaar wilde verbieden? Wordt de vrouw opnieuw als ‘vriendelijk huisdier’ bestempeld? In welke tijd leven we eigenlijk? |
| Nou dat hebben we kunnen zien op het Eurovisiesongfestival 2022. Dat gaf een beeld over hoe de vlag er in de verschillende landen voor staat. De van buiten Europa uit Australië afkomstige queer-zanger baarde dit jaar opzien met een lied over zijn homo-zijn en autisme. IJsland zong over transgenderkinderen, en veel liedjes gaan over angst en niet begrepen worden. En ook de babybeurs presenteert genderneutrale muisjes, en organiseert workshops over hoe om te gaan met angst wanneer de baby moet eten, poepen, plassen en ademen. Maar zitten we sowieso niet een beetje teveel in ons hoofd? Hoofd en lichaam zijn toch veel meer met elkaar verbonden dan we denken? |
| Daar weet kunstenaar melanie bonajo (kleine letters) alles van. ‘Hen daagt de bezoekers uit om terug te vallen op hun zintuigen…’. Hè? Waarom staat er niet ‘Zij daagt de bezoekers uit om terug te vallen op hun zintuigen…’? Wat is hier aan nu weer de hand? Gender is het woord! Het is een non-binaire aanduiding voor wie het woord man of vrouw niet meer bij hem of haar vindt passen. Ik begrijp het, maar het leest niet gemakkelijk. ‘Je zult er wel aan wennen’, zei de moeder van Dartel troostend. ‘Na een tijdje merk je er niets meer van.’ |
| Het zal best. Ook de zoektocht van kunstenaar, filmmaker en activist melanie bonajo is een reis naar hoe je het leven vorm en betekenis kunt geven, en hoe je de regie in eigen hand kunt houden. Hen laat op een heel eigen manier de breuk tussen lichaam en geest zien. In hun installatie ‘When the body say Yes’, speelt het lichaam de hoofdrol en roept het vragen op over gender, seksualiteit, feminisme en ‘consent’ (het geven van toestemming en stellen van grenzen). Ontbreekt het ons aan nestwarmte en diep vertrouwen? Of kunnen we maar beter proberen een en ander te controleren? Want met die onderbuik valt er nog geen oorlog te winnen, toch? |
| Het rijk geïllustreerde boek ‘Elke dag een paardje, verhaaltjes voor het slapengaan’ doet denken aan de schilderijen en tekeningen van de Russische kunstenaar Marc Chagall (1887-1985). De mooie jongen, met vrouwelijke vormen, rode lippen en opgemaakte ogen werd als kind gepest. Tekenen was zijn grote ontsnapping. Hij overleefde meerdere oorlogen, een revolutie en de holocaust, en uiteindelijk moest hij zijn geliefde Rusland verlaten. Maar kwam de verbeelding van het kleurrijke Joodse leven uit zijn jeugd niet altijd weer terug in zijn werk? Schilderen was voor hem een intuïtief proces, en met een rationele analyse van zijn werk moest je niet aankomen. Die wees hij af. |
| Ook Charlotte Salomon (1917-1943) schilderde een autobiografisch levensverhaal met de titel Leven of Theater? Het is een zangspel in 769 gouaches. In 1939 vluchtte zij uit Berlijn naar haar grootouders in Zuid-Frankrijk. Op advies van een arts begon ze te schilderen, en zo ontstond Leben? oder Theater? Maar ook in het Vichy-Frankrijk was zij niet veilig. Op 24 september 1943 werd ze opgepakt en naar Auschwitz gebracht. Een maand later is ze vermoord. Ze was vijf maanden zwanger… |
| Kan een mens zijn lot alleen maar ondergaan, of kun je het ook beïnvloeden? ‘Staakt uw pogingen om de stad met geweld te nemen, want zo zult gij nimmer tot uw doel komen. Bedenk liever een list, die u welslagen zal brengen’, sprak een helderziende de Grieken toe wanneer er maar geen einde kwam aan de oorlog. En zo werd er door de Grieken een enorm houten paard voor de poort van Troje geplaatst. Waarschuwde het buikgevoel van de Trojaanse Cassandra niet voor aankomend onheil? ‘Dat beest is zwanger van vijandelijke strijders, en daar zal ze in de nacht van bevallen.’ En zo geschiedde. |
| Tips: Let op! De tips hebben geen link, kopieer de regel en plaats die in de browser Elke dag een paardje, verhaaltjes voor het slapen gaan | Teksten van Francisca Fröhlich en tekeningen van Maan Jansen Antieke speelgoedpaarden papier maché Antieke speelgoedpaarden hout Babybeurzen agenda 2022-2023 – Nederland en België Biografie van de baarmoeder | Marlies Bongers, gynaecoloog en Corien van Zweden, schrijver Bellyprint, en bijzonder aandenken aan je zwangerschap Le Bump – Je zwangerschap vereeuwigd Bellysisters | Een 3D beeldje van je zwangere buik Eurovisiesongfestival 2022 De vrouw als ‘vriendelijk huisdier’ (1792) | Pleidooi voor de rechten van de vrouw | Mary Wollstonecraft melanie bonajo | kunstenaar, filmmaker en activist melanie bonajo presenteert op de Biënnale van Venetië 2022 de installatie ‘When the body says Yes‘ Podcast melanie bonajo | Mister Motley Krabbé zoekt Chagall | Jeroen Krabbé reist in de voetsporen van kunstenaar Marc Chagall | NPO Start Leven of Theater? | Charlotte Salomon | NPO Start Podcast: #320 Vichy-regime | Maarten van Rossem en Tom Jessen Het Paard van Troje | Beroemd verhaal uit de Griekse mythologie |
|
| N.a.v. de zoektocht naar brocantepaarden, en naar beeldjes van buiken afb: detail schilderij Vrouw op rood paard | Marc Chagall, 1966 | particuliere collectie afb: detail paard papier maché met op de achtergrond een fragment van een stilleven schilderij Bert Kinderdijk, BK | Collectie Lord Crackfree afb: detail schilderij ‘Oud nieuws I‘ | Bert Kinderdijk, BK | Collectie kunstenaar |
