Lord Crackfree 23

Het is Hoed | mei 2022
afb Het is Hoed Bert Kinderdijk BK, De duif van de hemel, Magritte 1965, De vakantie van Hegel, René Magritte 1958, part bezit
N.a.v. de zoektocht naar hoeden
afb: detail schilderij Dit is niet wat het lijkt | Bert Kinderdijk, BK | Collectie kunstenaar
afb: detail schilderij De Duif van de Hemel, 1965 | René Magritte
afb: detail
schilderij De vakantie van Hegel, 1958 | René Magritte | Particulier bezit
Kunnen we regen maken? Het schijnt zo te zijn, en het toverwoord is ‘wolken zaaien’. Vanuit een vliegtuig worden er dan bepaalde stoffen op de wolken gestrooid, waardoor er regen ontstaat. ‘Maar zou ‘wolken zaaien’ niet zomaar een titel van een schilderij van de Belgische surrealist René Magritte kunnen zijn? Wolken komen immers veel voor in zijn werk, en hij verbeeldde de waterkringloop op een heel eigen manier. Google op ‘Wolken en René Magritte’, en dompel je onder in een surrealistische wereld.
René Magritte (1898-1967), man-in-pak met bolhoed en paraplu, trouwde met de liefde van zijn leven Georgette Berger. Ze betrokken een burgerwoning in het Brusselse Jette, bleven kinderloos en waren altijd samen. Magritte gedroeg zich conservatief want hij moest eigenlijk niets hebben van het artistieke wereldje. En waarom zou je een atelier buitenshuis betrekken als je thuis in de eetkamer kan schilderen? Daar had hij immers ook zijn model Georgette bij de hand.
Maar waarom droeg hij eigenlijk een bolhoed? De bolhoed was het symbool van de gevestigde orde. De hoed werd gedragen door advocaten en notarissen. Magritte droeg de bolhoed ook in huis. Die uitstraling was voor hem een soort wapen. De bolhoed was immers de ‘vijand’ van de artistieke wereld. Jawel, je moet het maar bedenken. Magritte was een man met heel eigen ideeën, en hij hield eigenlijk van niemand, beweerde een bevriende kunstenares in een interview.
Maar wel van zijn werk. De Belgisch surrealist raakte geïnspireerd door een zin uit een boek van Isidore Ducasse; ‘Schoon, als de onverwachte ontmoeting van een naaimachine en een paraplu op een ontleedtafel’. Magritte zette dingen bij elkaar die ogenschijnlijk niets met elkaar te maken hadden, alleen hij kende de relatie. De toeschouwer tast in het duister. Hij schilderde wat voor handen was; de bolhoed, een appel, een paraplu en Georgette natuurlijk. En, hij schilderde wat hij zag als hij naar buiten keek.
Dat komt mij bekend voor, want ook BK (beeldend kunstenaar en echtgenoot) schildert vaak objecten die in huis te vinden zijn. Vanuit zijn molenatelier keek hij uit over het Overijsselse landschap, en hij verwerkte het landschap in een schilderij met o.a. een hoed en een tafel. Het werk heeft jaren bij mijn moeder in huis gehangen en ze had er veel succes mee. Altijd als er iemand bij haar binnenkwam ging het gesprek over dat schilderij. De grote zwevende hoed verraste iedereen, en ik ontdekte hoe communicatief dat beeld eigenlijk was.
Op de standaardvraag ‘hoe gaat het met u’, wees ze naar het schilderij en antwoordde ze steevast ‘Het is Hoed’, ook al ging het op dat moment iets minder goed. ‘Het is Hoed’, en daarmee was de kous af. Mijn moeder was zeer content met het werk. Het onalledaagse onderwerp leverde gesprekken op die alle kanten op gingen, en het surrealistische gebabbel paste haar wel. Ze stuurde BK een kaart met een afbeelding van een vrouw die zwaaide met een bolhoed. Als dank, en als blijk van waardering.
De hoed die BK op het schilderij afbeeldde was zijn eigen hoed. Hij kocht het exemplaar ooit bij Hoedenzaak Jos van Dijck in de Bakkerstraat in Utrecht. Een speciaalzaak zoals je ze nu bijna niet meer ziet. Al honderd jaar verkoopt Jos van Dijck een zeer uitgebreide collectie hoeden en accessoires voor alle seizoenen, en in het atelier worden gelegenheidshoeden naar wens op maat gemaakt. Ga kijken! En maak ook kennis met hoedenmaakster Herma de Jong. Bezoek haar sfeervolle atelier in Baarn.
Maar wie draagt er tegenwoordig nog een hoed? Hoeden waren bedoeld als bescherming tegen de regen. Maar met de komst van de auto verdween de hoed uit beeld. Ook werd de hoed gedragen om hoofd en haren schoon te houden, immers was roet uit schoorstenen en fabrieken behoorlijk vies. Of is het de schuld is van John F. Kennedy dat we geen hoed meer dragen? Híj was toch de eerste Amerikaanse president die bij zijn inauguratie in 1961 geen hoed meer droeg. En dat kreeg navolging.
Bolhoeddragers uit de tijd van Magritte lieten met hun hoed zien dat ze niet zomaar iemand waren. ‘Zomaar iemand’ dat was Jan met de pet. Een hoed opzetten gebeurt nu alleen nog bij speciale gelegenheden zoals op Prinsjesdag, en de hoedenparade zorgt altijd voor de nodige gespreksstof. Of zit het anders en dragen we toch weer vaker een hoed? Lord Crackfree ging op zoek en vond verschillende locaties met hoeden en kleurrijke verhalen (kijk bij tips onderaan).
Ben je benieuwd naar de geschiedenis van de hoed en naar hoeden door de eeuwen heen? Bezoek dan Kasteel Groeneveld in Baarn en plan een volledige dag: Hoed u voor de historie. Kom alles te weten over de hoed want elk hoofddeksel is het begin van een speurtocht naar de mode in het verleden. Heb je zin in een workshop Soft Hat Maken, of interesse in de tentoonstelling Be Hoed? Kom naar Baarn en laat je verrassen.
Want verrassen daar gaat het bij Magritte ook over. In zijn huis in Brussel maakte hij honderden schilderijen. Hij was een onbekende figuur in de kunstwereld, en niemand kende hem op dat moment. Hij sloot zich voor alles en iedereen af. De aanwezigheid van Georgette en zijn hond Loulou dat was genoeg. Zelfs uit eten of met vakantie gaan deed hij niet. Wel ging hij naar de bioscoop. Maar verder moest hij niets hebben van activiteiten die zijn gedachten verstoorden. Is het werk daardoor zo bizar en persoonlijk?
Magritte schilderde niet omwille van het schilderen, maar omdat hij nieuwsgierig was naar wat hij ging maken. Als reclametekenaar ontdekte hij de directheid van het beeld. Hij schilderde in een vaak lege achtergrond de dingen zoals ze lijken te zijn; een pijp, een wolk, een paraplu, een man met een bolhoed. Niet het hoe, maar het wat telt. Ook werd hij beïnvloed door de bijzondere en vaak nachtmerrieachtige verhalen van Edgar Allen Poe. Vond mysterieschilder Magritte in het werk van Poe iets van zichzelf terug?
Ideeën voor Magrittes schilderijen kwamen regelmatig uit zijn Brusselse vriendenkring. Uiteindelijk had Magritte maar een handjevol vrienden, want hij had natuurlijk wel behoefte aan bevestiging. Het waren dan ook niet de minste figuren. Dichters, schrijvers en filosofen met een beroep-met-hoed kwamen bij elkaar in café Het Goudblommeke in Papier, en ook bij hem thuis. Om de toeschouwer op het verkeerde been te zetten bedachten ze de meest vreemde titels voor zijn schilderijen.
En om dit werk heen zijn in Brussel meerdere musea geopend. Ook het woonhuis van René en Georgette is een museum geworden. Hier dwaal je rond in het interieur van toen. De bolhoed hangt direct bij binnenkomst aan de kapstok. Hoe vaak heeft hij die hoed geschilderd? Zijn bolhoedschilderij ‘De Gelukkige Schenker’, is mijn favoriet. Het hangt in het Museum van Elsene. De titel én de afbeelding komen wat mij betreft perfect overeen, wat natuurlijk niet de bedoeling was van Magritte. Hij wilde immers de mensen op het verkeerde been zetten. Maar ‘De Gelukkige Schenker’ laat bij mij een belletje rinkelen. Alles valt hierin samen, en dat gebeurt alleen onder mijn eigen hoed.
Tips: Let op! De tips hebben geen link, kopieer de regel en plaats die in de browser
Klara podcast | Op wandel met Monsieur Magritte | Claude Blondeel
YouTube Rene Magritte: Het leven van een kunstenaar – School voor kunstgeschiedenis

Boek, Magritte: A Life | Alex Danchev
Boek: ‘Magritte ontsluierd’, leven & werk aan de hand van vijftig schilderijen | Eric Rinckhout
Musée Magritte Museum | Brussel
René Magritte Museum Brussel | Woonhuis Jette

Café Het Goudblommeke in Papier | Brussel
Be Magritte: surrealistische wandelingen | Brussel
Museum Elsene | Brussel (tijdelijk gesloten)

‘De Gelukkige Schenker’ | René Magritte
Hoedenzaak Jos van Dijck | Utrecht
Herma Dejong Hat Design | Baarn

Tentoonstelling Be Hoed | Kasteel Groeneveld Baarn
Artist in residence Herma de Jong | Kasteel Groeneveld Baarn
Daguitstap Hoed u voor de historie | Kasteel Groeneveld Baarn

Hoedenmuseum ‘Zet ‘m Op’ | Andijk, Nederland
De Kalpak | Hoedenmuseum Halle, België

Hoeden en zo | Hoeden in de kijker
Nederlandse Hoedenvereniging | Amsterdam
NHV Magazine ‘Hatlines’
Hoedenontwerpers | Nederlandse Hoedenvereniging
Hoedenwinkels | Nederlandse Hoedenvereniging
Hoedenmaken | Immaterieel erfgoed
Hoedendag | Nederlandse Hoedenvereniging NHV

Tentoonstelling Surrealism Beyond Borders | Tate Modern, Londen
The Poe Museum en online collectie Edgar Allan Poe
PoeStories.com
Edgar Allan Poe Cottage | Het huismuseum van de vader van de horrorliteratuur
afb Het is Hoed Bert Kinderdijk BK, De duif van de hemel, Magritte 1965, De vakantie van Hegel, René Magritte 1958, part bezit
N.a.v. de zoektocht naar hoeden
afb: detail Dit is niet wat het lijkt | Bert Kinderdijk, BK | Collectie kunstenaar
afb: detail schilderij De Duif van de Hemel, 1965 | René Magritte
afb: detail
schilderij De vakantie van Hegel, 1958 | René Magritte | Particulier bezit
Overzicht LC Lord Crackfree