Lord Crackfree 43

Topmodel met sterallures | april 2023
afb detail Mercedes 190D Bert Kinderdijk BK, Ster Mercedes lauwerkrans Benz Restauratieproject iconen BG en BK
N.a.v. de zoektocht naar het verhaal achter de naam Mercedes-Benz en het ontstaan van het logo
afb: Detail Mercedes Benz 190D uit 1992 | In het bezit van BK tot april 2023 | Foto gemaakt vóór de Sint-Martinuskerk in Woudrichem | Foto LC

afb: Vintage Mercedesster | De ster van Mercedes omringd door de lauwerkrans van Benz, waarbinnen de namen Benz en Mercedes zichtbaar zijn. De lauwerkrans is later vervangen door een enkele ring, waarbij de namen werden weggelaten
afb: Detail icoon Mercedes (Maria) met kind | Restauratieproject Iconen | BG en BK
Tijdens het opruimen blader ik door mijn poëziealbum. Verbazingwekkend hoe de versjes en de wensen zijn uitgekomen. Natuurlijk zijn het algemeenheden waarin bijna iedereen zijn levensloop herkent, maar toch. Eén versje kwam meerdere keren terug. Het gaat zo; 10 dat zijn je kinderjaren, 20 ben je aan ‘t sparen, 30 moet je zijn getrouwd, 40 ben je al wat oud, 50 gaat je leven zakken, 60 krijg je ongemakken, 70 zwakt je leven af, 80 lig je in t graf, 90 kan je nog beleven, 100 is door God gegeven.
Ik moest aan dit gedichtje denken toen wij onlangs afscheid namen van de 190D van BK (beeldend kunstenaar en echtgenoot Bert Kinderdijk). Waarom dan? De dertigjarige Mercedes-Benz heeft ons bijna evenzoveel jaren probleemloos door het leven geloodst. Wanneer de Europese Unie in 2023 terugblikt op dertig jaar interne markt, waarin vrij verkeer van goederen, diensten, mensen en kapitaal binnen de EU mogelijk werd gemaakt, evalueren wij dertig jaar Mercedes-bezit.
Waarom kocht BK een Mercedes 190D. ‘Dat is toch geen auto voor een kunstenaar?’ BK kreeg de opmerking meer dan eens naar zijn hoofd geslingerd. Niets is minder waar. De creatieve sector rijdt graag zorgeloos en probeert onnodige facturen te vermijden. En dat is goed gelukt. Niets is zo stabiel gebleken als de 190D. Maar dan moet je wel een garagist hebben die met je meedenkt. En ook die hadden wij, totdat hij recentelijk na bijna dertig jaar het roer omgooide.
10 dat zijn de kinderjaren. Wist je dat Mercedes is genoemd naar een tienjarige meisje? Mercedes Adrienne Ramona Manuela Jellinek werd in 1889 in Wenen geboren. Ze groeide op in Nice in een vooraanstaande familie. Helaas is ze op jonge leeftijd gestorven. Toen haar vader, de Oostenrijk-Hongaarse consul Emil Jellinek, in 1899 een order plaatste bij Daimler voor de bouw van 36 raceauto’s volgens zijn specificaties, stond hij er op dat deze auto’s Mercedes genoemd zouden worden, naar zijn dochter.
In 1902 werd de merknaam officieel geregistreerd en vanaf dan werden alle modellen van Daimler geproduceerd onder de naam Mercedes. Zo zorgde Emil Jellinek ervoor dat zijn dochter ‘onsterfelijk’ werd. Dat is een mooi gebaar toch. De naam Mercedes bleef behouden bij de fusie in 1926 tussen Daimler en Benz tot Daimler-Benz. De auto’s werden daarna verkocht onder de merknaam Mercedes-Benz. Maar wie was Benz? En waarom heeft hij die achternaam? Een korte geschiedenis….
Rond 1890 richtten Carl Benz en Gottlieb Daimler op nog geen 100 kilometer van elkaar een automobielbedrijf op. Wie het eerst het idee kreeg een Motorwagen te bouwen is niet bekend, maar Carl Benz krijgt de credits omdat hij de eerste was die zijn motorvoertuig patenteerde. Carl Benz en Gottlieb Daimler hebben elkaar nooit ontmoet. Als Gottlieb Daimler (1834-1900) tijdens een ritje in een van zijn nieuwe automobielen in 1899 bezwijkt en in 1900 overlijdt, raakt de familie Daimler de leiding over het bedrijf kwijt. Wel blijven twee zoons, Paul en Adolf, bij het bedrijf betrokken.
Carl Benz (1844-1929) was een Duitse uitvinder. Hij bouwde in 1885 de eerste auto in de wereld. Het exemplaar werd aangedreven door zijn zelf ontwikkelde verbrandingsmotor. De driewielige auto van Benz werd Benz Patent Motorwagen genoemd. Maar helaas, de bestellingen bleven uit. Op een dag nam zijn vrouw Bertha Benz, die ook in het bedrijf actief was en met haar neus bovenop alle ontwikkelingen had gestaan, het heft in handen. Samen met twee van haar vijf kinderen besloot ze een testrit te maken met het derde type van de Motorwagen.
Berthe Benz reed hiervoor van Mannheim naar het huis van haar moeder in Pforzheim, een rit van 160 kilometer. Het was een opvallende promotierit want onderweg hadden ze veel bekijks. Toen ze haar reisdoel had bereikt stuurde ze Carl Benz een telegram waarin ze uitlegde wat ze had gedaan. Haar uitgebreide officieuze testrit had een paar problemen aan het licht gebracht. Bergop moesten ze uitstappen en duwen, terwijl de houten remblokken het bergaf zwaar te verduren hadden. Verstopte brandstofleidingen had ze doorgeprikt met een hoedenspeld, en een in tweeën gebroken ontsteking gefikst met een kousenband. En ging ze niet met gebroken aandrijfriemen naar de plaatselijke schoenmaker? Misschien is het verhaal van Trevor Legate enigszins geromantiseerd (zie bij tips hieronder), maar ik zie het vrouwen uit mijn omgeving ook zomaar doen.
Carl Benz werd in 1944 In Karlsruhe geboren. Bij zijn geboorte werd hij ingeschreven in het kerkregister onder de achternaam van zijn moeder, Josephine Vaillant. Een jaar later trouwde Carls moeder met zijn vermoedelijke vader, Johann Georg Benz. Zijn naam is dus niet afgeleid van Benzine zoals wel wordt beweerd. Berthe Benz kocht onderweg ligroïne bij de lokale drogist als brandstof voor haar testrit. Ligroïne werd later bekend onder de Duitse naam Benzin, afgeleid van de Afrikaanse havenplaats Bizerta (Benzert) waar hars werd omgezet in benzeen. En ook de naam van Carl Benz leeft nog voort in het huidige automerk Mercedes-Benz.
20 ga je aan het sparen. De eerste wereldoorlog stootte beide bedrijven op in de vaart der volkeren. Er was grote vraag naar oorlogsmaterieel, en vooral naar auto’s. Daimler en Benz hadden overvolle orderboeken en groeiden als kool. Naast auto’s en vliegtuigonderdelen maakten ze materiaal voor schepen en duikboten. Maar na de oorlog in 1918 stortte de Duitse economie in. De hoge inflatie betekende dat ondanks de grote vraag naar auto’s maar weinig mensen er een konden betalen. En wie wel een auto bezat werd hard geraakt, want brandstof was enorm duur.
30 moet je zijn getrouwd. Niet alleen de binnenlandse markt was zo goed als ingestort, maar de export was ook helemaal verdwenen. Niemand wilde te maken hebben met een product dat gebouwd was door de ‘vijand’. In 1919 hielden de directies van Daimler en Benz gesprekken over hun toekomst en over de vraag of ze deze depressie gezamenlijk zouden kunnen overleven. Ze kwamen er niet uit. De crisis zette onverminderd door, en de Duitse munt was inmiddels minder waard dan het papier waarop hij gedrukt was.
Toen in 1926 de firma’s uiteindelijk toch fuseerden tot Daimler-Benz besloten zij het merk Mercedes-Benz te gaan voeren. Ook kwam er een nieuw logo. De ster van Mercedes werd omringd door de lauwerkrans van Benz, waarbinnen de namen Benz en Mercedes zichtbaar waren (zie afbeelding bij dit verhaal). De lauwerkrans is later vervangen door een enkele ring, waarbij de namen werden weggelaten. Maar hoe kwam Mercedes eigenlijk aan die ster? Dat zit zo.
Paul en Adolf Daimler, de zonen van de overleden Gottlieb Daimler, vonden een oude ansichtkaart die hun vader ooit aan hun moeder had gestuurd. Daarop had hij een ster getekend boven zijn huis dat op de kaart te zien was. Hij schreef dat deze ster op een dag over zijn eigen bedrijf zou schijnen, als symbool voor welvaart en vooruitgang. In 1909 werd de driepuntige ster als handelsmerk geregistreerd. Stond die ster ook niet voor Daimler’s ambitie om universeel gemotoriseerd vervoer te realiseren: over land, over water en door de lucht?
Daimler, Benz en Jellinek vormen een heilige drie-eenheid in autoland. Wist je dat Mercedes een epitheton (erenaam) is voor Maria, de moeder van Jezus? Mercedes is van oorsprong een Spaanse meisjesnaam, afgeleid van het Spaanse woord merced, dat ‘genade’ of ‘barmhartigheid’ betekent. Het gebruik van de naam Mercedes is ontstaan in een tijd waarin de naam Maria uit respect nog niet als doopnaam werd gebruikt. En, is Maria niet al eeuwenlang de patrones van de stad Antwerpen? (Lees De onthulling.)
Wanneer wij in 2000 naar België emigreren, mede mogelijk gemaakt door een eengemaakte Europese markt waarin wonen, werken en zakendoen een stuk gemakkelijker werd, rijdt BK op een zeker moment de 190D Antwerpen binnen. De bij Baan in Enschede gekochte donkerblauwe Mercedes 190D die tijdens ons verblijf in Overijssel al de nodige kilometers had gemaakt, ging in Antwerpen in de slaapstand. We betrokken een stadsappartement op de hoek van de Huidevetterstraat en de Schuttershofstraat met uitzicht op Oudaen, en de Mercedes kreeg een plekje in de parkeergarage onder Oudaen. Daar heeft hij een jaar stilgestaan, want wat moet je met een auto in de stad, en helemaal als je er nòg een hebt. Om die reden had BK ook al vóór de verhuizing zijn MG TD aan Nico Aaldering overgedaan.
Het invoeren van de 190D was een bijzondere ervaring. Bij het douanegebouw, ofwel een angstaanjagend monsterlijk groot betonnen kolos aan het Kattendijkdok op het Eilandje en inmiddels gesloopt, ontvingen wij een aanvraag voor inschrijving van het voertuig. Na het verkrijgen van het gelijkvormigheidsattest (de identiteitskaart van de auto), werd de Mercedes vervolgens gekeurd, verzekerd en afgemeld in Nederland. Daarna ontvingen wij de nieuwe kentekenplaten met de letters DIW. BK was content en hij vertaalde de letters naar de woorden Dit Is Winst.
Toen wij enige tijd later verhuisden van het centrum naar het Antwerpse Zuid, kon de Mercedes verder dutten in de garage onder ons trompe-l’oeilhuis. Dat was een luxe want parkeren in Antwerpen is een ramp, ook mét vergunning. Zie maar eens een plekje te krijgen in de overvolle stad. En met de garage onder de herenwoning hadden we ineens ook een lege plek vóór de inrit waar de andere auto kon staan. Maar dan moet je wel even op de garagedeur vermelden dat beide auto’s bij het huis horen. Anders word je weggesleept. Ik heb geleerd, zeggen ze in Vlaanderen.
De Mercedes had het in Antwerpen best naar z’n zin. De auto gedroeg zich als een kameleon. Rijdend door Borgerhout werd hij aangestaard door de Marokkaanse gemeenschap en in de buurt van de Brederode verdraaiden de Turken hun nek. Voordat iedereen doorhad dat wij het waren, tufte de 190D alweer richting Plantin en Moretuslei naar de officiële Mercedesdealer waar we van harte welkom waren. De Mercedes is in Antwerpen met alle egards behandeld, en kreeg nimmer sterallures.
Eén keer ging het mis. Op de Haantjeslei (what’s in a name) werd de 190D van zijn ster beroofd. Omdat een onverlaat zijn voertuig vóór onze garage onder ons trompe-l’oeilhuis had geparkeerd, moest BK op zoek naar een parkeerplek in de overvolle Antwerpse straten. Hij parkeerde de Mercedes voor één nacht op de Haantjeslei een aantal straten verderop. Dat hebben we geweten! De volgende dag troffen wij de auto aan zonder ster. Amai! Wist je dat de ster het meest verkochte onderdeel van de Mercedes is?
In 2008 begon de eengemaakte Europese markt onder onze voeten te kraken, en wij gingen definitief terug naar Nederland. In augustus 2008 waren wij opnieuw eigenaar van een woning en een maand later, in september 2008 viel Lehman Brothers. De Mercedes werd uitgevoerd en ingevoerd, en via de RDW keurig voorzien van zijn oorspronkelijke nummerplaat plus 1. De Belgische DIW-platen mochten we houden. DIW zou ons de komende tien jaar nog de nodige winst opleveren. Hoe dat zo?
Wat dacht je van het vervoeren van schilderijen van en naar tentoonstellingen? Als je weet wat dat kost… Ook werd de Mercedes aangewend voor ritjes met dierbaren naar uiteenlopende zorginstellingen. Het gelijkmatig tikketakken van de motor, het ruime en lichte interieur en de aangename rijstijl van de chauffeur stelden de te vervoeren ‘kwetsbaren’ al snel op hun gemak. Tevens deed de auto dienst als trouwauto én als rouwauto. De wagen was neutraal, niet opdringerig en gepast bij elke gelegenheid.
Regelmatig werd de 190D gebruikt als verhuiswagen. En maakte hij niet duizelingwekkend veel ritjes naar milieuparken en winkels? De trouwe kameraad vervoerde de meest uiteenlopende objecten, en het plooide altijd. De bank kon eruit en het dak en de ramen stonden regelmatig wijd open om uitstekende poten van schildersezels de ruimte te geven. Voorgloeien, starten, lopen. Te alle tijden. Een topmodel! Hoe duurzaam wil je het hebben. Wat is beter, elke drie jaar een nieuwe leaseauto zoals tijdens mijn DTG-periode, of decennialang in dezelfde auto rijden? En dan is het verhaal nog niet eens afgelopen.
Want de Mercedes heeft inmiddels een nieuwe eigenaar. Een vriendin van ons, type topmodel met sterallures en voormalig Mercedes-Benz W115-bezitter, is de trotse eigenaar van de inmiddels glanzend opgepoetste 190D. Ze heeft er veel bekijks mee. Doet het tafereel niet denken aan het versje dat mijn, in 2023 alweer dertig jaar geleden overleden, vader schreef in mijn poëziealbum? Claudia zit op vaders wagen / tussen kool en tussen biet / alles is te koop roept vader / maar mijn Claudia krijg je niet!
Tips: Let op! De tips hebben geen link, kopieer de regel en plaats die in de browser
Boek: Het ultieme verhaal van Mercedes-Benz | Autoboek Trevor Legate
Website: Geschiedenis Mercedes-Benz
Website: Gottlieb Daimler | Mercedes-Benz Group
Website: Dr. Carl Benz Car Museum | Ladenburg

Website: Emil Jellinek en zijn betekenis in de geschiedenis van Mercedes-Benz
Website: De geboorte van de autosport
Mercedes-Benzmuseum | Stuttgart
Bertha Benz Memorial Route | Ervaar de sensatie van ’s werelds eerste autotoertocht
Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland | Collectie van 2.150 biografieën van allerlei vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis | Els Kloek
Website: Hyperinflatie in Duitsland na de Eerste Wereldoorlog | IsGeschiedenis
Website: Geschiedenis van de Ster | Mercedes-Benz Club Nederland
Website: Mercedes memorabilia
Website: Vintage Mercedes Collectables

Website: Mercedes-Benz – Baan Twente
Website: Gallery Aaldering Brummen | Nico Aaldering

Fotospecial: Sloop Douanegebouw Antwerpen
Website: Mercedes-Benz Hedin Automotive Antwerpen | Plantin en Moretuslei
Column: Lord Crackfree | De onthulling | Over de Madonna’s van Antwerpen | Claudia Zielman
Video: 30 jaar interne markt van de EU: Het traject tot nu toe
afb detail Mercedes 190D Bert Kinderdijk BK, Ster Mercedes lauwerkrans Benz Restauratieproject iconen BG en BK
N.a.v. de zoektocht naar het verhaal achter de naam Mercedes-Benz en het ontstaan van het logo
afb: Detail Mercedes Benz 190D uit 1992 | In het bezit van BK tot april 2023 | Foto gemaakt vóór de Sint-Martinuskerk in Woudrichem | Foto LC

afb: Vintage Mercedesster | De ster van Mercedes omringd door de lauwerkrans van Benz, waarbinnen de namen Benz en Mercedes zichtbaar zijn. De lauwerkrans is later vervangen door een enkele ring, waarbij de namen werden weggelaten
afb: Detail icoon Mercedes (Maria) met kind | Restauratieproject Iconen | BG en BK
Overzicht LC Lord Crackfree