Een grote geruite doek | Lord Crackfree 44

_{^{N.a.v. het verhaal over de gans-met-lamp, en de zoektocht naar een plek om neer te strijken}}_{^{afb: Detail 20 kronen-biljet |}}_{^{Van 1991 tot 2015 stond op de achterkant van de biljetten van 20 Zweedse kronen Nils Holgersson afgebeeld, zittend op de ganzerik die vliegt boven Skåne}}
_{^{afb: Brabants boerenbont | Collectie LC | Foto LC
afb: Gans-met lamp | Collectie LC | Niermann Standby kinderlampen}}

_{‘Kom mee! Kom mee! We gaan naar de bergen, we gaan naar de bergen’. Overvliegende wilde ganzen snateren naar een groepje tamme ganzen die rondscharrelen op een boerenerf. De witte ganzeriken kijken omhoog en gakken; ‘we hebben het goed hier, we hebben het goed hier’. Een haan hitst de boel stevig op door smalend over de grijze ganzen te kraaien; ‘Zigeuners zijn het zonder huis en hof’. Maar bij iedere groep wilde ganzen die voorbijvliegt wordt één tamme gans steeds onrustiger. ‘Als er nog een troep voorbijkomt, ga ik mee’, zegt hij. En zo geschiedde.}

_{In het stroomgebied van de Waal en de Afgedamde Maas vliegen grijze wilde ganzen dagelijks over ons raadhuisje. Wanneer ik vanuit de tuin omhoog kijk voel ik mij een rondscharrelende tamme witte gans op een erf. ‘Ik heb het goed hier, ik heb het goed hier’, roep ik elke dag hardop tegen mijzelf. Alles is schoonheid in deze omgeving. Bijna dagelijks loop ik met BK (beeldend kunstenaar en echtgenoot Bert Kinderdijk) langs de vestingmuur van Woudrichem op een boogscheut van ons raadhuisje.}

_{Onze blik glijdt dan als vanzelf over de uiterwaarden richting Gorinchem, en het verveelt nooit. Met de wolken, het water, de vogels en het land beleven we elke dag weer een nieuw avontuur. Onlangs zijn we gevraagd door de redactie van MAAS! om te komen vertellen ‘hoe niet vestingbewoners naar de vesting kijken’. MAAS! is een programma met interviews, live muziek, humor, discussie en debat met als rode draad de vesting van Woudrichem. Het thema van dit jaar is; ‘Met de blik van de ander’. Wij hebben het aanbod afgeslagen. Maar waarom dan?}

_{Dat komt door de witte gans. De witte gans? Jazeker. Die reist al jaren met ons mee. Toen wij in onze jonge jaren een keer op de vogeltjesmarkt in Antwerpen belandden, raakte ik in de ban van een witte gans die met een lampje in zijn buik en een rood wit geblokt hoofddoekje op een verhoging stond in een klein restaurant waar wij op dat moment waren neergestreken. Ik heb er zelfs nog een foto van. Waarom dit beeld mij altijd is bijgebleven weet ik niet. Is het omdat ik als kind het boek Niels Holgersson’s wonderbare reis las, en dat het tafelkleed uit onze jeugd rood wit geblokt was, de kleuren en het patroon van de Brabantse vlag?}

_{Heeft dit alles dan zoveel invloed? Of gaat mijn schrijven misschien in de kern over iets anders dan de verhalen over brocante, kunst en geschiedenis. Sinds BK in het prille begin van ons samenzijn bij V&D in Amersfoort met een witte-gans-met-lamp de winkel buiten stapte, raakte ik dat beeld nooit meer kwijt. Hij hield de gans onder zijn arm geklemd zoals Niels zich vastklemde aan Maarten, de witte ganzerik uit het verhaal Niels Holgersson’s wonderbare reis. Ik had het kunnen weten!}

_{‘Hoe prettig zou het zijn om met de wilde ganzen mee te gaan’, oppert Niels als hij door een kabouter is betoverd in een klein mensje. Niels waagt de sprong, klampt zich vast aan Maarten, en vliegt op zijn rug samen met de wilde ganzen over Zweden naar Lapland. ‘We hebben allemaal maar één leven, één leven’, roept Akka van Kebnekaise, de leidster van de groep wilde ganzen. Niels reist over het land, en wanneer hij naar beneden kijkt is het alsof er een grote doek onder hem ligt uitgespreid, verdeeld in kleine en grote ruiten.}

_{‘Wat is dat voor een grote geruite doek die ik daar beneden zie’, schreeuwt hij. ‘Akkers en weiden, akkers en weiden’, gakken de wilde ganzen die om hem heen vliegen. Niels kijkt omlaag naar de grote geruite doek. De helgroene vierkanten dat zijn de roggevelden en de grauwgele vierkanten de stoppelvelden waar vorige zomer het koren had gestaan. Niels ziet bruine vierkanten en zwarte, en hij moet glimlachen wanneer hij ontdekt hoe keurig geblokt alles is. Het is alsof hij wegvliegt van de dagelijkse beslommeringen en alle ergernissen.}

_{Wist je dat Niels Holgersson’s wonderbare reis eigenlijk een aardrijkskundeboek is? Schrijfster Selma Lagerlöf kreeg in 1906 de opdracht een schoolboek te schrijven dat niet alleen leerzaam was, maar ook leuk om te lezen. Ze vertelde over bijna alle (toen nog 26) Zweedse provincies iets bijzonders. Niels vliegt op de rug van Maarten over de verschillende Zweedse landschappen, en al die landschappen zien er anders uit, en de mensen die er wonen hebben allemaal hun eigen tradities en gewoonten.}

_{Roept dit beeld herinneringen op aan de 26 Gouden Gidsgebieden van DTG De Telefoongids | Gouden Gids? Tijdens mijn leven als online mediaspecialist bij DTG reisde ik kriskras door Nederland en in het grensgebied met Vlaanderen om internet aan de man te brengen. DTG onderkende het belang van verzorgingsgebieden boven de gestelde provincies. Immers culturele- en streektaalgrenzen zijn voor veel mensen belangrijker dan bestuurlijke grenzen.}

_{Neem bijvoorbeeld Woudrichem. De plaats ligt in Noord-Brabant op een drie-provinciepunt (Zuid-Holland, Gelderland, en Noord-Brabant). Maar voelen de mensen zich wel Brabander? Woudrichem lag in mijn DTG-tijd in het verzorgingsgebied Drechtsteden, genoemd naar een streek waarvan de plaatsnamen veelal op -drecht eindigen. Waarom? Bekijk het schilderij ‘De Verdroncken Zuid-Hollansche Waard’. Dit historische schilderij gaat over de St. Elisabethsvloed van 1421. En lees de column Schuilplek in roerige tijden over het ontstaan van de plaats Kinderdijk.}

_{In de nacht van 18 op 19 november 1421 woedde in dit gebied een ziedende noordwesterstorm, waardoor de sterk verzwakte dijken het begaven. Naar schatting 16 dorpen zijn door het water verzwolgen. Ook in het verhaal van Selma Lagerlöf vliegen de ganzen met Niels naar een verdronken stad. Vineta, aan de kust van het Zweedse eiland Gotland, behoorde ooit tot de grootste, fraaiste en rijkste steden van Europa. Maar de inwoners gaven zich over aan pracht en praal, en werden hoogmoedig. Na een verschrikkelijke stormvloed verdronk de stad in zee.}

_{Is Schuilplek in roerige tijden ook niet de titel van een werk van BK? Jazeker. BK schilderde het kort na 11 september 2001 in zijn atelier op de Schuttershofstraat in Antwerpen. Niemand wist wat de aanslagen zouden betekenen voor de wereldvrede, en BK reageerde op deze gebeurtenis met dit werk. Maar wat schilderde hij dan? De Zwarte Silo, een beeldbepalend monumentaal gebouw in Deventer, erfgoed uit 1924 en in 2015 omgebouwd tot Fooddock voor ‘eten met een verhaal’. Lees column Erfgoed.}

_{Schuilplek in roerige tijden verbeeldt een gloeiende atmosfeer met op de achtergrond een satelliet en een donjon. In de lucht hangt een zeppelin. Rondom de Zwarte Silo is krater geslagen, en daaroverheen balanceert een koorddanser van het type Philippe Petit die wereldberoemd werd na een wandeling over een koord op 417 meter hoogte tussen de Twin Towers. Bekijk de huiveringwekkende documentaire Man on Wire. Eigenlijk schilderde BK chaos. Maar kreeg de witte-gans-met-lamp ook niet een plekje in het schilderij, als een lichtpuntje in een onzekere tijd?}

_{Hoog in de lucht boven Zweden vliegen de ganzen over een lappendeken van gewesten die allemaal verschillende belangen nastreven. Doet het denken aan de 27 landen van de Europese Unie? Immers is Zweden van januari tot juli 2023 voorzitter van de Europese Unie. Onlangs hielden de EU-ministers van financiën beraad op een ver vliegveld} _{buiten Stockholm . Hoe nu verder? Tekorten als gevolg van de pandemie, de oorlog in Oekraïne en exploderende energietarieven zullen immers moeten worden teruggedrongen.}

_{Gaat die gezamenlijke overeenstemming er komen? Zullen de minister van financiën, waaronder onze eigen minister met de betekenisvolle Scandinavische voornaam een ‘mooie overwinning’ behalen? Of bepaalt de meest invloedrijke figuur de regels. Zoals kraai Windsnel uit Niels Holgersson’s wonderbare reis. Die liegt er op los zodra hij zijn snavel open doet. En beveelt hij niet anderen om flink uit stelen te gaan? ‘Breng al het goud naar mij’, zegt Windsnel op een dag. De kraaien ruziën onderling, en uiteindelijk moet Windsnel het met de dood bekopen.}

_{Haspel (Garm Witteveer, de kraai met één witte veer in zijn vleugel) neemt de leiding over. Haspel is geboren in het geslacht Witteveer. Ooit waren zij de leiders van de kraaien. De oude Witteveren voerden een matig en streng beleid, maar de kraaien hielden het sobere leven niet langer vol en ze gaven de macht aan nestenplunderaar Windsnel,} _{die met mooie woorden en grote beloften het kraaienvolk een stevige poot uitdraaide.}

_{Vanaf dat moment was Haspel het mikpunt van hoon, belediging en spotternij. Maar wanneer hij als Witteveer opnieuw de leiding krijgt herinnert hij de groep eraan dat ze niet mogen vergeten hoe vaak ze ergens in de wereld het goud en zilver hebben weggehaald. ‘Dat waren nog eens mooie tijden, maar die zijn voorgoed voorbij. Voortaan gaan we zaken eerlijker verdelen. Kra, kra, kra…’}

_{Zorgen vandaag de dag economische vooruitzichten, inflatie en geopolitieke spanningen niet voor een stijging van de goud- en zilverprijs? En kochten de Russen niet onlangs grote hoeveelheden goud? ‘Jij wou zeker zaken met mij doen’ smaalt Smirre de Vos, wanneer de kraaien een pot met zilverstukken vinden die ze niet open krijgen. Smirre weet wel hoe de deksel van de pot moet, maar dat gebeurt alleen op zíjn voorwaarden. ‘Oké, we doen wat je zegt’, krassen de hebberige kraaien.}

_{Bovenstaande vergelijkingen heb ik natuurlijk niet zelf bedacht. Hoezo. Wie dan wel? Ik ben op het spoor gezet door Maarten! Maarten de witte ganzerik? Nee, Maarten van Rossem. Hij laat geen kans onbenut om in interviews en podcasts te vertellen over het boek Niels Holgersson’s wonderbare reis. Zijn moeder las het hem voor toen hij zeven was, en ooit wil hij de reis van Niels in Zweden nareizen. Lees het boek, zegt hij, het is nog steeds actueel en vele malen interessanter dan elke film.}

_{Zo gezegd zo gedaan. Ik deed drie dingen bijna tegelijk. Ik onderging de 52-delige Japanse tekenfilm voor kleuters, ik zag de Duitse jeugdserie uit 2011, én ik las het boek, een uitgave van ‘Margriet’ Bibliotheek. Het boek is nog van mijn moeder geweest. Zij werkte vóór haar huwelijk bij een uitgeverij en bracht een kast vol boeken mee toen ze trouwde. Die kast met inhoud inspireerde enorm. Ik ben zelfs vernoemd naar de Claudia-boeken uit haar boekenkast, een reeks verhalen over het leven van een jong gezin.}

_{Met Google Earth vloog ik over Zweden en beleefde ik Niels Holgersson’s wonderbare reis. Ik stopte in Arvika. Waarom daar precies? Ooit maakten wij een rondreis door Zweden en Noorwegen en bezochten wij deze kleine stad. Arvika ligt in de provincie Värmland. Wist je dat Selma Lagerlöf Niels Holgersson’s wonderbare reis op het landgoed Mårbacka in de provincie Värmland schreef? Zij is er geboren en groeide er op. Door omstandigheden moesten haar ouders de plek verlaten. Later kocht ze het huis terug, en nu is het een museum.}

_{Maar verdiende ze dan zoveel geld met dat aardrijkskundeboek dat ze landgoed Mårbacka kon kopen? Het boek was een groot succes, en werd in veel talen vertaald. In 1909 was Selma Lägerlof de eerste vrouwelijke winnaar van de Nobelprijs voor Literatuur. Niels Holgersson speelt nog altijd een rol in het dagelijks leven in Zweden. En stond ‘Niels Holgersson hoog in de lucht boven Zweden’ niet van 1991 tot 2015 afgebeeld op de achterkant van een 20 kronen-bankbiljet? Zie afbeelding bij dit verhaal.}

_{Dat lijkt mij wel wat. Een landgoed kopen waar je goede herinneringen aan hebt. Van 2006 tot 2014 verbleven wij op Landgoed Beverweerd onder de rook van Utrecht. BK had er een atelier en we hebben er zelfs gewoond. Op deze bijzondere plek in het overvolle centrum van Nederland hadden we gezelschap van een groepje witte ganzen. Maar op een dag waren ze verdwenen. Waarheen? Dat weten we niet. Zoals wij nu ook niet weten waar onze reis naartoe gaat. Hoezo?}

_{Binnenkort zijn wij zonder huis en hof. Ons raadhuisje is verkocht, en wij trekken verder. Waarheen is nog niet bekend. In september presenteert het kabinet de Nieuwe Nota Ruimte. Hierin worden de contouren zichtbaar van de herinrichting van ons land, de toekomstige grote geruite doek. Inmiddels is iedereen er wel van overtuigd dat de bestuurlijke werkelijkheid complex is. Maar hoe moet het dan? De overheid wil dichterbij de mensen staan, en legt de nadruk op lokaal bestuur. Maar dat is inmiddels een uitgekauwd verhaal. Komen dan toch de DTG-verzorgingsgebieden weer in beeld?}

_{Ons avontuur wordt vervolgd. Onlangs hebben we de boel weer eens flink opgeschut. Voorwerpen die ons de afgelopen jaren vergezelden en die uiteindelijk overbodig zijn, hebben we inmiddels weggedaan. Maar de schilderijen en de verhalen blijven. Eén ding staat vast; de witte-gans-met-lamp gaat mee. Want ook voor een gans is er geen touw meer aan vast te knopen waar hij nog wel of niet rustig kan verblijven.}

_{^{Tips: Let op! De tips hebben geen link, kopieer de regel en plaats die in de browser}}
_{^{Boek: Niels Holgersson’s wonderbare reis, 1965 | Margriet bibliotheek
Boek: De wonderbare reis van Nils Holgersson, 2020 | Gottmer Uitgevers Groep}}
_{^{YouTube: Nils Holgerssons wunderbare Reise | 2011}}
_{^{YouTube | Nils Holgersson Japanse animatieserie uit 1980 | Studio Pierrot | 52 afleveringen}}
_{^{Bezoek: Vesting Woudrichem | Noord-Brabant
Bezoek: Vesting Gorinchem | De allermooiste vestingstad van Nederland}}
_{^{Tentoonstelling: Het verhaal van Brabant | Het Noordbrabants Museum}}
_{^{Website | Niermann Standby kinderlampen | Gans
Website: De Sint-Elisabethsvloed van 1421 | Historiek
Boek: De grote en vreeselike vloed | Lotte Jensen}}
_{^{Bezoek: De Zwarte Silo | Fooddock voor eten met een verhaal
Puttertje 69: Schuilplek in roerige tijden | Claudia Zielman
Column: Erfgoed | Claudia Zielman | Alle columns}}
_{^{Documentaire: Man on Wire | James Marsh 2008 | VPRO}}
_{^{Website: Informele bijeenkomst van de ministers van Economische Zaken en Financiën van de EU | 2023 Stockholm}}
_{^{Tentoonstelling: De toekomst van ons geld | Carlijn Kingma & Follow the Money | Kunstmuseum Den Haag}}
_{^{Tentoonstelling: Tot hier en verder, een hoopgevend beeld voor de toekomst | Museum Voorlinden}}
_{^{Tentoonstelling: De verbeelding van het landschap | Museum Wageningen}}
_{^{Tentoonstelling: Het futurisme & Europa. De esthetiek van een nieuwe wereld | Kröller-Müller Museum}}
_{^{Tentoonstelling: Macht – 800 jaar Binnenhof | Macht en tegenmacht | Haags Historisch Museum}}
_{^{Tentoonstelling: Someone is getting rich | Tropenmuseum Amsterdam}}
_{^{Tentoonstelling: Fantastic Voyage -Lynne Leegte | Museum MORE Kasteel Ruurlo}}
_{^{Tentoonstelling: SkYline – Hoogbouw in de Lage Landen | STAM Gent}}
_{^{Podcast: Maarten van Rossem – De Podcast | Maarten van Rossem en Tom Jessen | Kijk op nieuws en actualiteit}}
_{^{Selma Lagerlöf Museum | Mårbacka Värmland, Zweden}}
_{^{Nobelprijsmuseum | Stockholm, Zweden}}
_{^{Website: Zweeds bankbiljet Nils Holgersson
Bezoek: Landgoed Beverweerd | Werkhoven bij Utrecht
Website: Nieuwe Nota Ruimte | Vier scenario’s voor de inrichting van Nederland in 2050}}
_{^{Tentoonstelling: Open kaart | Van atlas tot streetmap, zeven eeuwen cartografie in Nederland | Allard Pierson}}
_{^{Documentaire: Vliegend voedsel | Henk Dokter bivakkeerde met zijn camera tussen de wilde ganzen | 2Doc}}
_{^{Boerderijwinkel: Gerookte borstfilet – wilde gans – Hoeve Ravenstein | Baarn}}

_{^{N.a.v. het verhaal over de gans-met-lamp, en de zoektocht naar een plek om neer te strijken}}_{^{afb: Detail 20 kronen-biljet |}}_{^{Van 1991 tot 2015 stond op de achterkant van de biljetten van 20 Zweedse kronen Nils Holgersson afgebeeld, zittend op de ganzerik die vliegt boven Skåne}}
_{^{afb: Brabants boerenbont | Collectie LC | Foto LC
afb: Gans-met lamp | Collectie LC | Niermann Standby kinderlampen}}