| Kijken, luisteren, doorgeven (KLD) | februari 2019 |
|---|
 |
| Puttertje n.a.v. de tentoonstelling Als de Russen komen in het Nationaal Militair Museum NMM, Soesterberg afb: Detail Affiche werving vrijwilligers Korps Luchtwachtdienst (KLD | Nationaal Militair Museum NMM, Soesterberg | Foto Puttertje afb: Detail Affiche, tekening Opland | Foto Puttertje |
| Op een landgoed in Zeist, in het pand van de voormalige Korps Luchtwachtdienst (KLD), schildert BK (beeldend kunstenaar, ontwerper en echtgenoot) de sporen van de koude oorlog. In de grote en hoge ruimtes waar kolonel, vliegenier J.G. Sissingh en zijn medewerkers tussen 1950 en 1968 een semi-geheim netwerk van luchtwachttorens en andere uitkijkposten bedachten, heerst nu de rust van het schildersatelier. Het KLD was in die tijd een opnieuw uitgevonden activiteit die melding moest maken van (met name uit Rusland) ongewenst vliegverkeer boven Nederland. Het was de taak van de dienst om vliegtuigen die onder de radar vlogen met het blote oog en met behulp van kijkers, en op gehoor te spotten. Het team van Sissingh rekende ijverig uit dat er verspreid over Nederland 276 luchtwachtposten op hoge punten nodig waren. Vliegtuigen zouden tot op een afstand van acht kilometer goed hoorbaar zijn voor het gewone oor, daarom werden er 276 luchtwachtposten op een maximale afstand van 16 kilometer van elkaar geplaatst. Een laatste rekensom leerde dat er 5200 mensen nodig waren die per tweetal elk drie uur een toren zouden bemannen. Een ‘leger’ vrijwilligers werd gezocht. |
| Ik sta voor een wervingsaffiche van het KLD in het Nationaal Militair Museum NMM in Soesterberg. De tentoonstelling Als de Russen komen confronteert. Het is een indrukwekkende uiteenzetting over de Koude oorlog. Elke keer als wij het terrein van de voormalige Vliegbasis Soesterberg betreden verbazen wij ons erover dat je hier zomaar mag lopen. Dat was altijd verboden. Afrasteringen belemmerden de doorgang. Steeds stuitte je op een hek, en over wat zich daarachter afspeelde werd stoer en geheimzinnig gedaan. Mijn vader kwam thuis met verhalen over Amerikanen en met dollars. Zijn nieuwe ‘vrienden’ parkeerden hun gevleugelde bolides pontificaal op de stoep voor ons huis. Werkte een Buurman niet in een van de torens van de KLD? De bijgeleverde audiotour vertelt in mijn oor dat toen het netwerk eindelijk goed functioneerde, de nieuwe dienst was ingehaald door de tijd. Straalvliegtuigen en verbeterde radartechnieken maakte de torens overbodig. In al die jaren werd slechts werd één Russisch vliegtuig gespot, bij Montfort in Limburg in 1958. De deelnemer aan een Franse vliegshow was op weg naar huis van de koers afgeweken om een stuk grensgebied te fotograferen. Zo staat geschreven. |
| En nu? Nu scheren Russische bommenwerpers al jaren zonder aankondiging vlak langs ons luchtruim, zegt Minister Ank Bijleveld tijdens de openingstoespraak van de tentoonstelling. En er zijn voorvallen waar de gemiddelde Nederlander geen weet van heeft, of er in ieder geval niet wakker van ligt. Houdt Rusland zich nog aan het INF-verdrag? Het verdrag dat ons tijdens de Koude Oorlog beschermde tegen een nucleaire verrassingsaanval en een einde maakte aan de nucleaire wapenwedloop? Op de tentoonstelling hangt onder andere het iconische affiche van Opland uit 1982 met de tekst Ga stemmen…tegen nieuwe kernwapens in Europa! De audiotour zingt ‘Veilig in het ziekenfonds voordat de bom valt’, van Doe Maar, en Elton John haalt ‘Nikita’ nog eens aan, een lied over zijn verlangen naar een Oost-Duitse grensbewaakster. De wanden schreeuwen de teksten; ‘Spionnenverhaal is nepnieuws’ en ‘Cyberoorlog met Rusland is een feit’. Onderschatten we de online revolutie? Een brok van de Berlijnse muur, een Trabant, een 2CV, een Chieftain (zware Britse tank van 57 ton) in ‘urban camouflage’, een bijzondere Poolse stafkaart uit 1970 en een replica van de Fat Man (kunstwerk) illustreren het verhaal. Deze tentoonstelling is vooral te beluisteren, het is een zeer boeiende audiotour die bizarre kanten van de Koude Oorlog belicht. |
| Bij het zien van de beelden van twee straaljagers die met warme motoren 24/7 paraat stonden in de Zulu-hal op Vliegbasis Soesterberg, klinkt het knallen van straalmotoren die door de geluidsbarrière vliegen, door mijn hoofd. In de Koude Oorlog werd van 1954 tot 1994 een squadron van de Amerikaanse luchtmacht op vliegbasis Soesterberg gestationeerd, en die veroorzaakten op gezette tijden oorverdovende knallen. Na de val van de muur in 1989 heeft Defensie in 2008 het grootste deel van het terrein overgedragen aan de provincie Utrecht en Het Utrechts Landschap. De vliegbasis heeft een nieuwe bestemming, en naast haar functie als natuurterrein is onder anderen het Nationaal Militair Museum er gevestigd. Op het terrein zijn de sporen van de koude oorlog nu erfgoed. Vliegtuigshelters, schuilplaatsen, de verkeerstoren, munitie-depots, vliegtuighallen, de radartoren en de Zulu-hal maken deel uit van rondleidingen. In het voormalig onderkomen van het KLD in Zeist worden de erfgoedplekken en schuilplaatsen door BK vastgelegd op doek. Het wachten is op het startsein van de projectontwikkelaar, die in het landhuis appartementen voor bemiddelde senioren ontwikkelt. Maar wie kan er in de toekomst kijken? Wellicht komen de Russen of anderen (bekijk die Poolse stafkaart uit 1970), en verdwijnen de plannen weer in de ijskast. |
| Tips: Let op! De tips hebben geen links, kopieer de regel en plaats die in de browser Als de Russen komen | Nationaal Militair Museum NMM Soesterberg Ontdek Park Vliegbasis Soesterberg Kantelpunt Europa | Museum Overloon | Het grootste oorlogsmuseum van Nederland Luchtwachttoren Montfort – Linne |
|
| Puttertje n.a.v. de tentoonstelling Als de Russen komen in het Nationaal Militair Museum NMM, Soesterberg afb: Detail Affiche werving vrijwilligers Korps Luchtwachtdienst (KLD | Nationaal Militair Museum NMM, Soesterberg | Foto Puttertje afb: Detail Affiche, tekening Opland | Foto Puttertje |
