| De (her)ontdekking van de hemel | maart 2019 |
|---|
 |
| Puttertje n.a.v. de tentoonstelling Dirk Hannema (1895-1984) – Verzamelaar, museumdirecteur en kasteelheer in Kasteel Het Nijenhuis in Heino afb: Detail Dalfsen serie het late licht, olieverf op doek 2015 Jeroen Krabbé | Foto Puttertje afb: Detail Hildebrand monument 1947, Bronner beelden ingepakt, tuin Kasteel Het Nijenhuis Heino | Foto Puttertje afb: Detail Stilleven met etenswaren drinkgerei en kandelaar 1750 1800, Carlo Magini Italië | Museum de Fundatie | Foto Puttertje |
| ‘Deze vondst is geen toeschrijving, maar een absolute zekerheid.’ Ik lees woorden van Dirk Hannema op het tekstoverzicht in het koetshuis van Museum het Nijenhuis. De tentoonstelling Dirk Hannema (1895-1984) – Verzamelaar, museumdirecteur en kasteelheer, toont een keuze uit de door hem aangekochte schilderijen, beelden, meubels en andere toegepaste kunstobjecten. Het in 1975 door Hannema verworven schilderij De molen ‘Le blute-fin’, is in 1886 geschilderd door Vincent Van Gogh en blijkt een echte Van Gogh te zijn. Onderzoek door het Van Gogh Museum in Amsterdam stelde het in 2010 vast, 35 jaar na de verwerving door Hannema. Van het niet gesigneerde werk van een molen in Parijs op de heuvel Montmartre zijn onder meer infraroodopnames gemaakt, en er is geen enkele twijfel. Maar dat wist Hannema in 1975 al. |
| Dat gelijk heeft hij niet meer mogen meemaken, hij overleed in 1984 in zijn geliefde kasteel het Nijenhuis, omgeven door de hemel, ofwel een zeer gevarieerde en kwalitatief hoogstaande kunstcollectie. Traplopen ging niet meer, vertelde hij tijdens een bezoek in 1981, en daarom sliep hij in de nabijheid van zijn bibliotheek die gevestigd is in de zeskantige toren uit 1894, een kopie van het torentje op het Binnenhof. De in 1895 te Batavia (Nederland-Indië) geboren Dirk Hannema, verhuist op vijfjarige leeftijd naar Den Haag, waar zijn moeder, jkvr. Hermine Elise de Stuers, kunstlessen volgt bij kunstpedagoog H.P. Bremmer. Hier maakt Hannema kennis met kunst. Hij gaat kunstgeschiedenis studeren, en in 1920 wordt hij wetenschappelijk assistent bij Museum Boymans in Rotterdam, en een jaar later is hij er directeur. In 1935 opent, onder zijn leiding, het nieuwgebouwde Museum Boymans, nu bekend als Museum Boijmans Van Beuningen. |
| Maar hoe komt Dirk Hannema met al die kunst in het Nijenhuis terecht? Hannema bracht in 1958 zijn kunstcollectie naar het kasteel na een omstreden periode tijdens de oorlog en de aankoop van het schilderij ‘De Emmaüsgangers’ van Johannes Vermeer dat later een Han van Meegeren bleek te zijn. Hij ging er zelf ook wonen, schonk de collectie aan de Stichting Hannema-de Stuers Fundatie, voerde alleen nog het beheer, leidde er een teruggetrokken bestaan en bleef hardnekkig geloven in de authenticiteit van de ‘Vermeer’ en schreef nog andere in de collectie aanwezige werken toe aan deze schilder. En, hij ging stug door met het verwerven van kunst, maar nu als particulier, en zo maakte hij van Kasteel het Nijenhuis een zeer persoonlijk document. De onlangs door Carel Blotkamp genoemde ‘wellicht de beste Nederlandse museumdirecteur uit de eerste helft van de twintigste eeuw’, is tevens de stichter van Museum de Fundatie. |
| Ik sta met BK (beeldend kunstenaar en echtgenoot) in de Vermeerkamer, en hij vertelt over zijn ontmoeting met Dirk Hannema in 1981. Hannema, legde destijds met veel enthousiasme uit waarom het portret van een echtpaar met twee kinderen een échte Vermeer is. Op het inmiddels aan Jürgen Ovens (1623-1678) toegeschreven schilderij staan de beeltenissen van Vermeer zelf, zijn vrouw Catharina Bolnes, en een grote glazen bol afgebeeld, waarin het atelier van de kunstenaar is weergegeven en, in de wijnranken naast de bol las Hannema de handtekening ‘J. Meer’… BK wijst mij de plek op het schilderij. Wat mooi dat hij dit laat zien, immers van 1993 tot 2000 woonden wij op nog geen kilometer afstand van Kasteel het Nijenhuis in een tot woonhuis met atelier omgebouwde molen uit 1895. En daar schilderde BK in Stilleven met bol, de weerspiegeling van zijn eigen atelier (zie foto hieronder, Stilleven BK). |
| Toen was het kasteel zelden open voor publiek. Het park daarentegen was vrij toegankelijk en wij dwaalden bijna dagelijks door de tuin onder toeziend oog van Wilhelmina, een prachtig beeld van Charlotte van Pallandt, en de in de winter o zo mysterieus ingepakte buitenbeelden. Een bijzondere sfeer. Na de verfilming door acteur, filmregisseur en kunstschilder Jeroen Krabbé van Harry Mulisch’ internationale bestseller De ontdekking van de hemel in 2000, vertrokken wij naar Antwerpen. Nooit kwamen wij weerom, tot nu. Aanleiding is de tentoonstellingen over het leven van Dirk Hannema op deze bijzondere plek. De kamers in het kasteel zijn opgesteld zoals in de tijd dat Hannema het kasteel bewoonde. Het huis, de collectie, de tuin en de omgeving voelt nog steeds als één geheel. Een thuis in een oord waar wij ooit als passanten neerstreken. Een hernieuwde kennismaking. Ontdekten wij weer even de hemel? |
| Tips: Let op! De tips hebben geen links, kopieer de regel en plaats die in de browser Kasteel het Nijenhuis | Heino/Wijhe | Dirk Hannema (1895-1984) – Verzamelaar, museumdirecteur en kasteelheer Beeldentuin Museum de Fundatie | Zwolle |
|
| Puttertje n.a.v. de tentoonstelling Puttertje Dirk Hannema (1895-1984) – Verzamelaar, museumdirecteur en kasteelheer in Kasteel Het Nijenhuis in Heino afb: Detail Dalfsen serie het late licht, olieverf op doek 2015 Jeroen Krabbé | Foto Puttertje afb: Detail Hildebrand monument 1947, Bronner beelden ingepakt, tuin Kasteel Het Nijenhuis Heino | Foto Puttertje afb: Detail Stilleven met etenswaren drinkgerei en kandelaar 1750 1800, Carlo Magini Italië | Museum de Fundatie | Foto Puttertje |
