De onthulling | Lord Crackfree 33

_{^{N.a.v. de zoektocht naar}} _{^{De IJzeren Poort op Het Zuid, en de Madonna’s van Antwerpen}}
_{^{afb: Schilderij ‘De IJzeren Poort op Het Zuid’, 200 x 200 | Bert Kinderdijk | Particuliere collectie}}
_{^{afb: Detail schilderij ‘De onthulling’ | Bert Kinderdijk | Particuliere collectie
afb: Detail uit Schilderij Madonna omringd door serafijnen en cherubijnen | Jean Fouquet, omstreeks 1455 | Collectie KMSKA Antwerpen}} _{^{| Foto LC}}

_{‘De Antwerpenaar heeft altijd veel van Onze Lieve Vrouw gehouden. Niet voor niets is zij reeds eeuwenlang de patrones van de Scheldestad.’ De tekst staat geschreven in het boekje Antwerpse Madonna’s. Het werkje was jarenlang mijn gids op wandel door de stad. Tijdens het onderweg-zijn dook er altijd wel een Madonna op, en omdat het boekje in mijn tas paste was het bij de hand. Nu zoek je gemakkelijk met je telefoon. Maar gaf de vormgeving van het tastbare gidsje niet een extra dimensie aan de mystiek van de Antwerpse Madonna’s?}

_{Veel mensen hebben een Madonna (Mariabeeldje) in huis, maar het beeld waar je behoefte aan hebt kan per gebeurtenis verschillen. En daarom is het zo leuk om door Antwerpen te lopen, en jouw Madonna van de dag te bezoeken. Het is een beetje zoals muziek, toch? Een Madonnabeeldje is een geliefd collectorsitem, en de vele Madonna’s die worden aangeboden bij brocantes en antiquairs zijn een lust voor het oog. Gemaakt van hout, steen en gips zijn ze veelal met de hand beschilderd en gehuld in kostbaar blauw, een passende kleur voor de Heilige Maagd.}

_{In het historische centrum van Antwerpen zijn nog zo’n tweehonderd Madonna’s te zien. Ze hangen aan gevels, zitten verscholen in nisjes of prijken als hoekornamenten op prominente plaatsen. De Madonnabeelden zijn aan het einde van de zeventiende geplaatst ter ere van Maria, en veel beelden waren voorzien van een olielampje en deden ook dienst als straatverlichting. Een madonnawandeling opent je ogen en je ziel. Ga dat vooral doen! Maar hoe komt de Madonna eigenlijk in Antwerpen terecht?}

_{Nadat de Noormannen van het strijdtoneel waren verdwenen, is er in 837 op een struik in een moestuin een klein Mariabeeldje gevonden. Op de vindplek is een kapel gebouwd, en het fenomeen trok veel pelgrims naar de stad. Als de kapel in 1124 wordt vervangen voor een groter gebouw krijgt Onze Lieve Vrouw de status van bijzonder patrones, niet alleen van het kerkgebouw, maar ook van de stad Antwerpen. In 1352 wordt de eerste steen gelegd voor de huidige kathedraal. Maar dan is het beeldje al op een raadselachtige manier verdwenen.}

_{Dat verhaal klinkt bekend. Als geboren en getogen Amersfoortse ben ik vertrouwd met het Mirakelbeeldje Onze Lieve Vrouw van Amersfoort. Ook daar werd in 1444, kort na het vinden van een Mariabeeldje in een gracht, begonnen met de bouw van de Onze-Lieve-Vrouwetoren. Dit kon worden bekostigd omdat er duizenden pelgrims naar Amersfoort kwamen. Waarschijnlijk werd de stad in die tijd het belangrijkste Nederlandse bedevaartsoord boven de rivieren. Zijn er in de loop van de tijd niet een groot aantal wonderen toegeschreven aan het beeldje?}

_{Marketing in optima forma, niets nieuws onder de zon. En nu wordt deze truc opnieuw ingezet om pelgrims naar Antwerpen te lokken. En dat lukt wonderbaarlijk goed. Hoezo? Nou, nadat wij de poort van Antwerpen achter ons hadden dichtgetrokken (zo luidde de tekst op onze verhuiskaart met een afbeelding van het schilderij De IJzeren poort op Het Zuid) sloot op dat moment ook het KMSKA, het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, de deuren voor een grote verbouwing. Ruim tien jaar later, in september 2022, heropende het KMSKA en in oktober bezoek ik het museum met een vriendin.}

_{Als wij uit parkeergarage Kooldok stappen staan we op de hoek van de Leuvenstraat en de Waalsekaai bij het M HKA, het Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen. Het KMSKA en het M HKA (te vergelijken met het Rijksmuseum en het Stedelijk in Amsterdam) zijn gevestigd op Het Zuid, een wijk met statige herenhuizen, wijde boulevards en mooie pleinen. Vanuit ons sfeervolle trompe-l’oeilhuis op Het Zuid keken wij destijds uit op de zijgevel en het dak van het KMSKA.}

_{Totaal overdonderd probeer ik mij te oriënteren. De Waalsekaai is een slagveld en een park in wording. Op de plek waar de uitgang van de parkeergarage boven de straat uitkomt, stond in onze tijd De IJzeren poort op Het Zuid. Maar die was weg! Nu waren bouwhekken gesitueerd rondom een nog niet voltooid appartementencomplex met de passende naam The Gallery. Maar waar is de ijzeren poort gebleven, en wat is dat eigenlijk? En waarom heet het daar Waalsekaai als er geen druppel water te vinden is.}

_{Eind 19de eeuw zijn er op deze plek drie dokken gegraven als uitbreiding van de haven. Maar in de loop van de 20ste eeuw verplaatste de haven zich naar het noorden, en in 1969 werden de dokken gedempt. Er kwam een plein waarvan het grootste deel in gebruik werd genomen als parkeerplaats, en onze tijd was het ook wekenlang het domein van de Sinksenfoor en Cirque du Soleil. Nu wordt de publieke ruimte opnieuw ingericht als park, en zijn de parkeerplaatsen onder de grond verdwenen.}

_{De drie in elkaar doorlopende parken worden gemaakt in de vorm van de voormalige dokken. Het park, de musea en de cultuurhuizen in de buurt vormen samen de ‘museumtuinen’, met als kroon op het werk de groene omkadering in de vorm van sfeervolle bomen. En, er wordt gezegd dat kunstwerken worden geïntegreerd. Komt de ijzeren poort weer terug? Waar is die gebleven? Dat was toch een icoon op Het Zuid?}

_{Om dat te vragen stappen we het M HKA binnen. Zij zullen het weten want de ingang van het museum is tegenover de plek van de poort. Ook past de poort bij de collectie van het museum, al is dat nooit zo bedoeld. De poort was er eerder, want stond die niet op de plaats waar nu The Gallery wordt gebouwd, en waar ooit een Werkhuis voor elektriekers, en vervaardigers van metalen kaders was gevestigd? De oude panden zijn al even geleden gesloopt maar één metalen kader is altijd blijven staan. Als herinnering.}

_{En dat moet natuurlijk zo blijven. Dat vond BK (beeldend kunstenaar en echtgenoot) ook. Hij vereeuwigde De IJzeren poort op Het Zuid in een hedendaags schilderij. Niet één keer, maar twee keer. In het M HKA werden we vriendelijk te woord gestaan. Ik liet de medewerker de schilderijen zien op de website van BK. Plots snelde hij weg en kwam terug met een platte doos. En zo werd een stukje van het mysterie onthuld. Een Talking Walls-sjaal met een print van De IJzeren poort op Het Zuid werd langzaam voor ons uitgevouwen. Ik was verbijsterd.}

_{De vierkante sjaal gemaakt van zachte soepele stof heeft een in hoge resolutie geprint authentiek detail van de poort zoals wij hem kennen, in roestige kleuren en groene patina. Een bijzondere sjaal met een krachtige boodschap. Talking Walls is een initiatief van Philippe Pelsmaekers. De sjaals zijn te koop in zijn winkel in de Kloosterstraat in Antwerpen, in diverse musea en in boetieks uit het hoge segment en natuurlijk via de website. Talking Walls zijn sjaals met een verhaal, want uiteindelijk heeft het dragen van een echt verhaal meer ziel, toch?}

_{Maar wat heeft dat met die sjaal met de Madonna’s van Antwerpen te maken? Dat zit zo. Het KMSKA viert de heropening van het museum met het motto ‘het schoonste gevoel’. Er is lang nagedacht over de vraag wat het museum wil uitdragen. Ze willen meer dan alleen kennis overbrengen, maar hoe doe je dat, en hoe vat je dat in een paar woorden samen? Uiteindelijk is er gekozen voor ontroering. Het KMSKA wil bezoekers in hun emotie raken; woede, verdriet, plezier. Pas dan gaat kunst je bijblijven, en kun je er iets mee in je eigen leven.}

_{Zo gezegd, zo gedaan. Rondom de Madonna van Jean Fouquet, een topstuk uit de collectie van het KMSKA, is een zaal met Madonna’s opgesteld, de trots van het museum. Precies drie jaar geleden kon ik deze Madonna, omringd door blauwe en rode serafijnen en cherubijnen, van dichtbij bekijken. Het was uitgeleend aan Museum Mayer van den Bergh in Antwerpen en het hing op de juiste hoogte zodat ik het grote blote witte kind en de porseleinen huid van de Madonna goed kon observeren. Lees het Puttertje Madonna ontmoet Dulle Griet. Bij de ingang van het KMSKA wapperden de banieren met afbeeldingen van de Madonna van Fouquet. Zelfs het CaféMuseum Camu is omgedoopt tot Madonna Grand Café, Restaurant, Bar.}

_{Tijdens de rondleiding door het overvolle museum spookten angstige gedachten door mijn hoofd. Plakten afgelopen augustus niet twee activisten zich vast aan de grote vergulde lijst rond de Sixtijnse Madonna van de Rafaël in de Dresdener Galerie? Om aandacht te vragen voor het klimaat en de aarde? Is dit de emotie waar het KMSKA op zit te wachten. Boze klimaatactivisten? Je mag hopen dat de acties voorbijtrekken, het statement is nu wel gemaakt toch? Maar wanneer gaat kunst je écht bijblijven?}

_{Dat overkwam mij toen ik aan de Talking Walls-sjaal met De IJzeren poort op Het Zuid voelde. Raakte ik even het kleed van de Madonna aan? De achterkant van de sjaal toonde de achterkant van de poort die beplakt was met kleine entreestickers in onder andere de kleuren blauw, wit, rood, bijna zoals de kleuren van de Madonna van Fouquet. De stickertjes waren opgeplakt door bezoekers bij het verlaten van het M HKA, en ze zijn nu vereeuwigd op de sjaal, samen met de ijzeren poort.}

_{De IJzeren poort op Het Zuid is een robuust monument en kan tegen een stootje. Met soep overgieten; geen probleem, graffiti; kom maar op, wildplassen; geweldig (zorgt voor nog meer groene aanslag), en je vastlijmen aan de poort; be my guest (in alle talen). De poort snapt boosheid en woede. Het is een overlever uit een ander tijdperk. Moet dit kunstwerk daarom niet juist een plek krijgen in het M HKA vroeg Philippe Pelsmaekers van Talking Walls zich af. Bij het M HKA denken ze er wellicht net zo over, maar vooralsnog weten ze niet waar de poort is gebleven.}

_{Een en ander zal in de toekomst vast nog worden onthuld, en dan krijgt dit verhaal uiteraard een vervolg.} _{Ontdek Het Zuid, de musea en de vernieuwde kunstkathedraal KMSKA, wandel langs de Madonna’s van Antwerpen en neem een kijkje in de mooiste kathedraal en de prachtigste kerken die de stad rijk is. En, bewonder het fraaiste Mariabeeld van Nederland, klik hier.}

_{^{Tips: Let op! De tips hebben geen link, kopieer de regel en plaats die in de browser}}
_{^{Boek | Antwerpse Madonna’s binnen de leien}}
_{^{Wandelgids Antwerpse Madonna’s, viering 1814-2014
Stadswandeling met gids | Madonnawandeling Antwerpen
Op café | Het Elfde Gebod, pub met engelen en heiligenbeelden in hartje Antwerpen
Rondleidingen | TOPA | TOerisme PAstoraal Antwerpen | Rudi Mannaerts}}
_{^{Website | Beeldjes van de madonna | Meer dan 1.000 relevante resultaten}}
_{^{Boek | Het Mirakel van Amersfoort | Thera Coppens
Rondleiding | Onze Lieve Vrouwe toren Amersfoort}}
_{^{Website | Gedempte Zuiderdokken | Van parkeerplein naar veelzijdig park
Stadswijk | Het Zuid, Antwerpen}}
_{^{Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen | M HKA
Nieuwbouwappartementen | The Gallery Antwerpen
Schilderij | De IJzeren poort op Het Zuid | Bert Kinderdijk
Website | Bert Kinderdijk | Hedendaags Realisme}}
_{^{Sjaal | Muhka – Talking Walls}}
_{^{Winkel | Talking Walls | Kloosterstraat Antwerpen}}
_{^{Alexander Pelsmaekers | Talking Walls
Magazine Fleurs du mal | Straatpoëzie Zero Stress Group
https://www.flickr.com/photos/rwp-roger/4051540557/in/photostream/}}
_{^{Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen | KMSKA
Schilderij | Madonna van Jean Fouquet | KMSKA}}
_{^{Madonna Grand Café, Restaurant, Bar | KMSKA}}
_{^{Schilderij | Sixtijnse Madonna van de Rafaël | Dresdener Galerie}}
_{^{Maria met kind in sprookjeskasteel}}

_{^{N.a.v. de zoektocht naar}} _{^{De IJzeren Poort op Het Zuid, en de Madonna’s van Antwerpen}}
_{^{afb: Schilderij ‘De IJzeren Poort op Het Zuid’, 200 x 200 | Bert Kinderdijk | Particuliere collectie}}
_{^{afb: Detail schilderij ‘De onthulling’ | Bert Kinderdijk | Particuliere collectie
afb: Detail uit Schilderij Madonna omringd door serafijnen en cherubijnen | Jean Fouquet, omstreeks 1455 | Collectie KMSKA Antwerpen}} _{^{| Foto LC}}