Column 39

Boekproductie en bindsystemen | 2022
Schilderij Lotgevallen van Moeder Aarde-op zoek naar verloren tijd, Bert Kinderdijk 2022. schilderij Het bankje, BK
afb: detail schilderij Het bankje, collectie gemeente Soest | Bert Kinderdijk. afb: schilderij ‘Lotgevallen van Moeder Aarde – op naar zoek verloren tijd’ | Olieverf op doek, 50 x 40 cm | Bert Kinderdijk, 2022
De wereld is groter dan we dachten. Ooit kon het wereldwijde web worden opgeslagen op een verzameling harde schijven die in een grote kast paste. Dat de opslag zo weinig ruimte in beslag nam was mogelijk omdat de meeste informatie op het web uit platte tekst bestond. Maar inmiddels reis je met Google Earth vanuit je luie stoel de wereld over en verder, en is de dienst een ruimtevreter van formaat in het digitale universum. In 2022 is het bedrijf uitgegroeid tot verzameling van bonte activiteiten, minder bekend onder de overkoepelende naam Alphabet.
Op het moment dat webgids Google in beeld kwam, raakten wij bij DTG het spoor bijster. Met lede ogen zagen wij gebeuren hoe onopvallende tekstadvertenties een enorme financiële basis legden onder het bedrijf Google. Kent niet elk tijdperk zijn specifieke grondstoffen? Steenkool, olie en staal zijn de belangrijkste grondstoffen van de industriële revolutie, en de grondstof van onze tijd was informatie. Werd de wereldwijde marktleider voor het vinden van informatie DTG, De Telefoongids | Gouden Gids langzaam van de kaart geveegd?
Mijn werkzame leven begon in de jaren tachtig van de vorige eeuw, en vanaf die tijd gebeurde er van alles in de samenleving. Internet liet zijn eerste sporen na in de wereld. Het bruto binnenlands product (bbp) werd dé pijler in het opkomende nieuwe liberalisme. De staatsschuld liep fors op en de sociale zekerheid werd afgebouwd. Onder het zelf gekozen mantra ‘Doe geen kwaad’ begon Google alle informatie op aarde te verzamelen om het universeel toegankelijk en nuttig te maken. Niets is onmogelijk, zolang je maar het juiste systeem ontwerpt en bouwt. De oprichters van Google waren ervan overtuigd dat er voor elk probleem een oplossing bestond.
‘Alphabet moet een verzameling worden van allerlei bedrijven die met verschillende letters beginnen. De G staat voor Google’, aldus Larry Page (hoe goed is zijn naam). Het wonder bestaat dus uit 26 letters? En hier heb ik mij altijd over verbaasd. Hoe kunnen 26 letters de boel bij elkaar houden? Ook bij ITT (DTG was van 1965 tot 2005 eigendom van het Amerikaanse conglomeraat ITT) leerden wij omgaan met het bedrijfsalfabet. P-klanten waren ofwel P+ potentieel óf P- probleem. Plus of min, iets anders bestond er niet.
Of toch wel? Stond de ‘U’ niet voor Uncle? Uncle? Jawel, uncontrollable losses ofwel ‘onbeheersbare verliezen die niet meer kunnen worden beïnvloed tijdens het normale bedrijfsritme’. De uncle vond je bijna niet terug in het eindresultaten en vertekende het beeld. Niemand was verantwoordelijk. De uncle was door omstandigheden opgelost, en de niet betaalde rekening ging op de grote hoop die al van te voren was berekend. Gecalculeerd verlies dus. En werd dat niet uiteindelijk betaald door adverteerders (andere vormen en tarieven), en medewerkers (nieuwe commissieparameters).
De gecreëerde chaos waarbij je door de bomen het bos niet meer zag en waardoor je snel je verlies accepteerde en genoegen nam met de kortetermijnoplossing, zorgde voor een andere kijk op het bedrijfsleven. De eerste keer dat ik dit bewust meemaakte was in 2000. Gas en stroom gingen naar de markt, en Nederland zette de deur open voor meer aandeelhoudersinvloed. Managers kregen bonussen voor onhaalbare doelen die wél werden gehaald, waarna het bedrijf aan durfkapitalisten werd verkocht. Die zetten de nieuw verworven onderneming met geleend geld (aantrekkelijk door lage rentes) in de schulden, waardoor er niet meer kon worden geïnvesteerd en geïnnoveerd. Daarna begon het hele circus weer van vooraf aan. Medewerkers werden fte’s of kozen ervoor ZZP’er te worden. De politiek hield zich afzijdig. Zo werd het bedrijf steeds verder uitgehold. Lees de columns begraafplaatsen en uitgevers.
Maar de meeste mensen willen toch het beste voor hun bedrijf? Jazeker, organisaties zijn vaak van goede wil maar worden ingehaald door de tijd. DTG stond op de overnamelijst en een aantal andere uitgevers ook. Google werkte gestaag verder aan de zoekmachine en langzamerhand verdwenen de opzoekboeken uit beeld. Online was hip en ook gratis, en adverteren via Google kende aantrekkelijke tarieven. DTG ging samenwerken met Google maar maakte lang niet de omzet die nodig was om het bedrijf gezond te laten voortbestaan. In 2018 stopte DTG met de gedrukte telefoonboeken en gouden gidsen, en het ooit zo succesvolle bedrijf raakte uit beeld. Einde tijdperk.
Hoe spijtig als je bedenkt dat de eerste online stappen al in 1987 zijn gezet, waarbij ik met een kast met vol verhalen, (online terminal) de wondere wereld van internet aan de man probeerde te brengen. Maar de klok terugdraaien kan niet meer, en we moeten het doen met de herinneringen uit ons geheugen. Toch zijn andere tijden niet onbereikbaar. Kunst, boeken, foto’s en films blazen iets wat voorbij is nieuw leven in. Zoals BK (beeldend kunstenaar en echtgenoot Bert Kinderdijk) terugkijkt en tegelijkertijd vooruitblikt in het schilderij ‘Lotgevallen van Moeder Aarde – op naar zoek verloren tijd’.
Associërend en schilderend reist hij door de tijd in een wereld van dingen, die niet alleen maar dingen zijn maar ook een betekenis hebben. Het is een uiteenlopende verzameling van objecten die BK door de jaren heen heeft opgebouwd. Kenmerkend is de aandacht die hij besteedt aan de lichtval, en de kleine zelfportretten die vaak te zien zijn in een geschilderde bol. Het getuigt van een grote technische vaardigheid. Maar zijn die associaties niet vooral een poging om grip te krijgen op het ongrijpbare? Of is het een vorm van autobiografisch denken?
BK navigeert door zijn leven. In de loop van de tijd vervagen herinneringen, maar hij is met zijn werk in staat om dat wat verloren gaat te herwinnen en een plaats te geven in deze tijd. Er wordt wel gezegd dat een kunstenaars-manier-van-denken ons beter in staat stelt te kunnen omgaan met gebeurtenissen die we niet kunnen beïnvloeden. Kunst gaat over onbekende scenario’s, en het is prettiger hoop te koesteren dan angstig te zijn toch? Alles wordt interessant als je er bij stilstaat. En ook mijn wereld is rond omdat ik zaken zo definieer dat het in een beperkt referentiekader past.
Bij BK draait alles om kijken. Denken is kijken, en de meest alledaagse dingen worden wonderbaarlijk als je er aandacht voor weet op te brengen. Een goede galeriehouder weet als geen ander hoe het is om lange tijd met een kunstenaar samen te werken. Gesprekken gaan niet alleen over kunst, maar over het leven in de breedste zin van het woord. Kunstwerken vertellen iets over de werkelijkheid waarin we leven, maar minstens zo belangrijk is dat ze ook altijd over zichzelf gaan als kunstwerk, en over schoonheid en aantrekkelijkheid.
Hoe houdt een galerie zich eigenlijk staande door alle mogelijke tijden heen? Hoe bind je klanten aan je galerie? Hoe vind je kunstenaars die bij je passen, en hoe spreek je andere doelgroepen aan? Kortom, hoe bouw je verder aan je netwerk, en aan je imago? De markt is niets anders dan een conversatie en alles draait om de uitwisseling van informatie, en met behulp van de taal, het wonder van zesentwintig letters steeds weer anders gerangschikt, kunnen we de werkelijkheid nog altijd afstemmen op de doelgroep. Is het niet vooral een goede mix van offline en online activiteiten?
Maar dat doen galeriehouders die al meer dan een halve eeuw bestaan (en die zijn er écht) toch allang? Die hebben het zo’n beetje uitgevonden. Kunstbeurzen versus virtuele beurzen, gedrukte media versus sociale media, fysieke locatie versus website, tentoonstellingen versus online veilingen, verzamelaars versus ontzamelaars, nieuwe generaties, lezingen, academies, bloggers, vloggers en influencers, de kunstmarkt is volop in beweging. Ideeën komen en gaan, plannen worden afgebroken en weer in elkaar gezet, verfijnd en herzien, en opnieuw geïntroduceerd.
Hoe evolueren we verder? Waar vinden we nieuwe bindsystemen? Mijn vertrouwen in het alfabet is groot, al dan niet via Google. 1998 ligt alweer een tijdje achter ons en er is inmiddels een complex web geweven waarbij het verleden zichtbaar is, en bruikbaar voor iedereen die het maar wil zien. Wil je de wereld in, ga dan op pad al dan niet virtueel. Algoritmes horen er inmiddels bij en vragen om een andere manier van inleven, per slot van rekening denken machines anders dan mensen. Nog steeds is het mogelijk om hoog op de eerste Google-pagina terecht te komen in de natuurlijke zoekresultaten. En dat kan helpen. Of moeten we letters bijmaken en een nieuwe taal verzinnen. En wordt er niet een plan ontwikkeld door een aantal grote mediabedrijven in Nederland en Vlaanderen om een deel van de advertentiemarkt, die is verdwenen in de zakken van grote Amerikaanse tech-bedrijven, terug te veroveren om zo onder het juk van Big Tech uit te komen? Wees voorbereid, en hou vooral het woord datakluis in de gaten.
Onder het motto ‘Elke dag is nieuw ’, houdt het zoeken en vinden voor mij nooit op. Na de vorig jaar beëindigde Tentoonstellingswebsite Puttertjes.nl en de nieuw gestarte activiteit Lord Crackfree | verhalen over brocante, kunst en geschiedenis, is het tijd om verder te experimenteren. Maar hoe dan? Less is more. Is het op afroep drukken van waardevolle bundeltjes op klein formaat, waarbij de verhalen worden verteld via een website niet een aantrekkelijke vorm? Immers worden ook de kleine boekjes in mijn kast het meest gekoesterd. In deze column Boekproductie en bindsystemen valt een en ander op zijn plek. Jongere generaties neigen naar het digitale, maar nooit alleen maar. Het wespennest waarin elke discussie hierover belandt omzeil ik graag, en ik doe voort. Niets is onmogelijk, zolang je maar het juiste systeem ontwerpt en bouwt.
En daar wordt nog steeds aan gewerkt. Tim Berners-Lee, een van de bedenkers van het wereldwijde web, streeft naar een semantisch web dat gegevens op internet op een andere manier met elkaar verbindt waardoor nieuwe inzichten ontstaan. Door betekenis te geven aan woorden, tekens en symbolen en de zaken waar ze voor staan (semantiek) wordt een beroep gedaan op ons inlevingsvermogen. Want een roos is niet alleen een bloem maar ook een plant, en niet te vergeten, een voor- en achternaam. En werkt hij ook niet aan een product waarmee gebruikers in de toekomst controle krijgen over hun gegevens en hoe deze worden gebruikt?
Boeken en internet zijn informatiedragers en bindsystemen. Ieder mens is lezer, kijker of luisteraar. Taal is machtig, of het nu woorden zijn, noten, tekens, beeldtaal of digitaal, we zoeken en vinden er allemaal ons heil in. Het op de juiste manier ontwikkelen van een (beeld)taal is een kunst. SEO-specialisten (mensen die informatie via zoekmachines zichtbaar maken), en de verantwoordelijken voor de verhaallijn zijn vaak verschillende personen. Maar online en offline zijn inmiddels samengesmolten, en vormen een geheel. Om deze samenhang te duiden worden nieuwe woorden gezocht. Welke creatieve gids schept orde in de chaos en loodst ons door dit universum?
Verandering vangen in beeld en taal kost geestkracht, veerkracht en ondernemingslust. En tegelijkertijd verschaft het enorm veel energie. De zoektocht naar betekenis geeft het leven zin, en je wordt op vleugels gedragen. Maak een zachte landing in de kooi van het bestaan, en kijk met open blik door de tralies naar de wereld. Want, ‘Elke dag is nieuw.’ Tenslotte zijn we hier maar even…
afb: detail schilderij Het bankje, collectie gemeente Soest | Bert Kinderdijk. afb: schilderij ‘Lotgevallen van Moeder Aarde – op naar zoek verloren tijd’ | Olieverf op doek, 50 x 40 cm | Bert Kinderdijk, 2022
Schilderij Lotgevallen van Moeder Aarde-op zoek naar verloren tijd, Bert Kinderdijk 2022. schilderij Het bankje, BK
gepubliceerd in 2022
Schrijven | Readymade
afb. schilderij Brief aan..., BK, schilderij wolken BK en schilderij Letterkast Bert Kinderdijk Particuliere collecties
afb: detail uit Schilderij Brief aan.., BK, detail uit Schilderij wolken, BK, en Schilderij Letterkast, Bert Kinderdijk | Particuliere collecties
Horen zien en linken