Spiritus Sanctus | Botanic Sanctuary Antwerp

Spiritus Sanctus \| januari 2023


_{^{N.a.v. de zoektocht naar ‘heilig’ erfgoed afb: Zanetti-collectie \| Scotch Whisky International afb: Logo}}_{^{Botanic Sanctuary Antwerp}} _^afb:_{^{Detail grafiek Roger van Akelijen}}_{^{,100 x 60 cm \| Collectie BK \| Foto LC}}

_{RTLZ, de Nederlandstalige Luxemburgse commerciële zender van RTL Nederland waagde er een telefoontje aan. Een medewerker stelde voor dat wij ons in De Barometer, een programma over succesverhalen uit de ondernemerswereld, zouden gaan profileren. Maar wij zijn niet zo van het profileren door anderen, althans BK (echtgenoot en beeldend kunstenaar) niet. Wij profileren liever zelf. De vriendelijk mevrouw die ons moest warm maken voor een intake gaf het uiteindelijk op.}

_{Hoe dom kan je zijn! Toen wij ’s avonds de zender RTLZ opzochten, op zoek naar De Barometer, vielen wij midden in het programma Achter De Sterren, een documentaireserie waarin we achter de schermen konden meekijken tijdens de renovatie en bij de opening van het 5-sterren superior hotel Botanic Sanctuary Antwerp. Had ik niet onlangs uitgelegd aan vrienden die in Antwerpen waren neergestreken, hoe betoverend mooi en hoe rustig en ongestoord je op die plek nog kan zitten?}

_{Mijn vriendin, die met haar geschiedenisachtergrond de hele stad al omver had gelopen, gaf geen blijk van herkenning. En dat begrijp ik nu pas, na het zien van de zesdelige serie Achter De Sterren waarbij het voormalige kloostercomplex het Elzenveld, de rustigste plek in hartje Antwerpen, helemaal was omgeploegd. Hoe dom kon ik zijn dit niet te weten. Corona had een gat van jaren geslagen en intussen was er op deze plek in Antwerpen een sprookjeshotel gebouwd, voor de rijken.}

_{‘Elk mens heeft een plaats nodig waar connectie kan worden gemaakt met het verleden’, zegt de Antwerpse psychiater en hoogleraar Dirk de Wachter in een interview. En die plek was voor ons, tijdens ons verblijf in Antwerpen, het Elzenveld. De ‘koesterplek waar stilte en rust heerst en waar geschiedenis voelbaar aanwezig is’ lag naast de botanische tuin op een boogscheut van onze woning in de woelige stad. Is die plek er dan niet meer? Jazeker, die is er nog steeds.}

_{De plek verdwijnt nooit, maar de situatie is volkomen veranderd, en dat is niet nieuw. Al in 1238 verhuisde het Sint-Elisabethgasthuis naar het Elzenveld. De kapel en de gotische ziekenboeg werden in de 15e eeuw toegevoegd, en in de 16^e en de 17^e eeuw werd het geheel uitgebreid met een klooster en een pastorie. Toen in de 18^e eeuw de Fransen het voor het zeggen kregen werd het klooster afgeschaft en ging het ziekenhuis deel uitmaken van wat nu het OCMW is.}

_{Het OCMW? Het Openbaar Centrum voor Maatschappelijk Welzijn verleent diensten aan armen en zorg aan ouderen. Als in 1989 de religieuze orde uit het klooster vertrekt, wordt het complex omgebouwd tot een hotel met zeer gunstige tarieven, en een sociaal centrum. Hoe uniek. Middenin de stad. Een oase van rust en ruimte. En, met een prachtige binnentuin waar je heerlijk kan zitten, in de nabijheid van het beeld van schrijver Maurice Gilliams (1900-1982), en tegenover twee mysterieuze witte spookachtige gestalten, een kunstwerk van Albert Szukalski (1945-2000). Staan die spookfiguren ook niet in het Middelheimmuseum? En was Szukalski} _{niet de assistent van Paul Van Hoeydonck (Antwerpen 1925), de kunstenaar die op het terrein van Botanic Sanctuary Antwerp onlangs zijn sculptuur ‘Man is Space’} _onthulde?

_{In die hoedanigheid maakten wij kennis met het Elzenveld, Een binnenplaats met gras. Wij brachten er uren door. Geen toerist te bekennen. Waarom weten mensen dit niet? ‘Omdat iedereen er dan gebruik van gaat maken’, aldus de uitbater van het complex. Er was zogenaamd niets te beleven. Of toch wel? In 2007 ontmoetten wij daar, in een van vele zalen die wordt gebruikt als expositieruimte, Roger van Akelijen. De kunstenaar en meester-graficus had een tentoonstelling in het Elzenveld.}

_{Via galerie De Zwarte Panter in Antwerpen kochten wij in 2001 een werk van hem. Het sprak BK direct aan. De litho verbeeldt een wereld in verval; verschroeide aarde, nauwelijks nog muren die rechtstaan en holle vensters. Soms blijft alleen nog de kunstenaar als levend wezen achter (zie afbeelding). De etsen en tekeningen doen denken aan de verhalen van Edgar Allen Poe. ‘De vertelling komt van u, en van wat er in uw hart en hoofd omgaat’, zegt Roger van Akelijen.}

_{Roger van Akeleijen exposeert al vanaf 1969 in De Zwarte Panter. De galerie is al meer dan vijftig jaar gevestigd in het voormalige Sint-Julianusgasthuis. Dat was, samen met het Elzenveld, één van de eerste liefdadigheidsinstellingen van Antwerpen. Het complex met een kapel rond een koer in de Hoogstraat, is een parel in de stad. Dit kunstheiligdom is eigenhandig opgebouwd door galeriehouder Adriaan Raemdonck, en het is de oudste actieve kunstgalerie van België. Ontdek deze grote verrassing van Antwerpen achter en naast een klein winkelpand in de Hoogstraat. Mis het niet!}

_{In dit gebouw heeft Roger van Akelijen zijn vaste stek. Naast solotentoonstellingen en tentoonstellingen met andere kunstenaars waaronder Fred Bervoets, Hugo Claus (1929-2008), Jan Decleir en Kamagurka en Herr Seele, beschikt hij over een atelierruimte bij de galerie, waar hij als meesterdrukker voor zichzelf werkt, maar ook voor andere kunstenaars. Komen de mysterieuze werelden die Roger van Akeleijen creëert voort uit ‘spookbeelden die onze geest kan creëren’?}

_{De Zwarte Panter vierde in 2018 zijn vijftigste verjaardag met een tentoonstelling in Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. In de speciaal voor deze gelegenheid gemaakte documentaire ‘Ik schilder met schilders’, vertelt Adriaan Raemdonck hoe literatuur, muziek en schilderkunst voor hem belangrijke goden zijn. De documentaire belicht het levenswerk én het levensverhaal van de galeriehouder. Hij is het die Galerie De Zwarte Panter adem en ziel geeft.}

_{Adem en ziel? Was dat ook niet het handelsmerk van het Elzenveld? De titel van de documentaire ‘Ik schilder met schilders’ over Adriaan Raemdock, brengt mijn gedachte weer terug bij de documentaireserie Achter De Sterren van RTLZ. Daarin wordt verteld dat tijdens de verbouwing van het Elzenveld naar het spiksplinternieuwe 5-sterren superior hotel Botanic Sanctuary Antwerp de muren van enkele ruimtes beschilderd zijn met dure rode wijn uit de kelders van het hotel.}

_{Kelders? Jazeker, de historische kelder van het inmiddels geopende hotel Botanic Sanctuary Antwerp telt maar liefst drie compartimenten. De ruimte biedt onderdak aan The Unprecedented (De Ongeëvenaarde), een whisky-ervaringsruimte waar alleen genodigden van het hotel én leden van de Scotch Whisky Investors Club mogen komen. Hier worden de zeldzaamste single malt Scotch whisky’s geproefd. Sommige zijn zo oud en uitzonderlijk, dat ze nergens anders ter wereld meer verkrijgbaar zijn.}

_{Hoe weet ik dat? In 2015 was ik betrokken bij het vervoer van de beroemdste whiskycollectie ter wereld. Het artlogistics-bedrijf waar ik op dat moment voor werkte, vervoerde in november van dat jaar 3103 zeer zeldzame flessen van de De Zagatti-collectie van Lugo di Ravenna in Italië naar Scotch Whisky Investments in Sassenheim, een toonaangevend handelshuis voor Schotse whisky met kantoren in Nederland, Montenegro, Schotland, én nu ook te ervaren bij The Unprecedented.}

_{Maar hoe komt Sassenheim, of all places, aan die beroemde collectie? Dat zit zo. Scotch Whisky Investments is in 2007 opgericht door een voormalig beleggingsadviseur met een grote passie voor single malts. In 2002 startte de ondernemer in een oude bollenschuur in Sassenheim met het whisky-avontuur. Niet om het drinken van whisky te promoten, maar om whisky als belegging aan te bevelen. De whiskybeleggingspionier zette flink door en kreeg uiteindelijk een AFM-vergunning van de Autoriteit Financiële Markten.}

_{Inmiddels is Scotch Whisky Investments leading in het beleggen in Schotse single malt whisky, en heeft het bedrijf een exclusieve Scotch Whisky Investors Club. In The Unprecedented in Botanic Sanctuary Antwerp kunnen potentiële beleggers kennismaken met de magische wereld van Schotse single malt whisky als investeringsproduct. En natuurlijk kan je er ook proeven van enkele zeer bijzondere soorten. Voor één glaasje betaal je zomaar de prijs van een goede gebruikte auto.}

_{Maar wie of wat is dan Zagatti? De Zagatti-collectie is het levenswerk van de inmiddels hoogbejaarde Italiaan Valentino Zagatti. Na bijna driekwart van zijn leven te hebben gewijd aan het bijeen brengen van een van de meest diverse whiskycollecties ter wereld, wilde hij zijn schat graag met anderen delen. De 3.103 flessen zeldzame whisky’s vulden zijn huis in Lugo di Ravenna letterlijk van de} _{vloer tot het plafond, en in 2015 besloot hij zijn collectie te verkopen aan Scotch Whisky Investments. Op dat moment verzorgde ik voor het artlogistics-bedrijf de pr, en stuurde ik persberichten over dit bijzondere transport van Ravenna naar Sassenheim naar verschillende media.}

_{Maar waarom werd ‘Sasseheim’ de deal gegund, de Chinezen zaten toch ook in de race? Het was voor Valentino Zagatti zeer emotioneel om zijn collectie over te dragen. In Sassenheim werd hij ervan verzekerd dat zijn levenswerk de komende tien jaar bij elkaar zou blijven, en dat zijn verzameling te zien zal zijn in een nieuw te openen whiskymuseum. En zo geschiedde. In 2018 opende het Zagatti Whisky Museum met de tentoonstelling The Unseen Valentino Zagatti collection.}

_{The Unseen? Jazeker. Valentino Zagatti heeft zijn collectie nog nooit gezien! Een bijzonder verhaal toch? Op elfjarige leeftijd raakte hij tijdens de Tweede Wereldoorlog gewond door een landmijn. Hierbij liep hij onherstelbare schade op aan zijn ogen. Maar dat heeft hem er nooit van weerhouden zijn latere passie voor het verzamelen van single malt whisky’s op te geven. Het bracht hem grote blijdschap en kostbare vriendschappen.}

_{‘Het is niets minder dan een wonder. Toen ik op 11-jarige leeftijd volledig blind werd, dacht ik dat mijn leven voorbij was…’, zegt hij in een interview. Zou het wonder misschien te maken kunnen hebben met de plek waar Valentino Zagatti is geworteld? Ravenna? Door de strategische ligging aan de Adriatische Zee groeide Ravenna in de middeleeuwen uit tot de belangrijkste plaats op het Italische schiereiland. Speelde de stad niet eeuwenlang een rol in grote internationale ontwikkelingen?}

_{Lees het onlangs verschenen boek ‘Ravenna’ van Judith Herrin, en ontdek waarom Ravenna het Christendom veranderde, en hoe er een basis werd gelegd voor het katholicisme en het protestantisme; het ‘westerse’ Christendom. Dat proces begon bij Karel de Grote. Deze eerste Europese keizer liet zich weliswaar door de paus in Rome kronen maar vond zijn inspiratie in Ravenna. ‘De buitengewone bloei van Ravenna waarvan de mozaïeken belangrijke getuigen zijn, zijn alleen binnen dat kader te begrijpen’, schrijft Judith Herrin.}

_{Hoe zou Valentino Zagatti deze bijzondere mozaïeken in de vroegchristelijke kerken van Ravenna hebben ervaren? De mozaïeken behoren tot de oudste ter wereld, en de kleuren schitteren je nog altijd tegemoet. Heeft Zagatti zoveel verbeeldingskracht dat hij, omdat hij niet (meer) kan zien, dichterbij de kern kan komen. En zijn we eigenlijk zelf wel in staat om te voelen wat zich in de krochten van onze ziel afspeelt? Of hebben we, om in sacrale sferen te komen, bepaalde spiritualiën nodig?}

_{Als ik door de Hoogstraat loop, in het oude centrum van Antwerpen, kan ik mij de middeleeuwse kelder schuin tegenoever Galerie De Zwarte Panter nog goed voor de geest halen. Wij raakten destijds bevriend met de eigenaar van de kelder, uitgever van het blad Goede Smaak en telg uit een bekende Haarlemse kunstenaarsfamilie. Hij gebruikte de kelder, die ook uit meerdere compartimenten bestond, voor proeverijen. En, hij vierde er zijn laatste feest toen hij niet lang meer te leven had. Lees hier.}

_{Het werk van Roger van Akeleijen dat in ons raadhuisje hangt (zie afbeelding) is verbonden met zijn heengaan. Wij kochten het in 2001 op een kunstveiling in het Middelheimziekenhuis in Antwerpen. De veiling was geïnitieerd en georganiseerd door Adriaan Raemdonck. Midden in de nacht, toen de veiling was afgelopen en het auditorium leeg stroomde, slopen we nog even met onze buit door het schemerige ziekenhuis naar de kamer van de zieke vriend.}

_{Het ongeziene is in Antwerpen op veel plaatsen zichtbaar, maar het kost moeite om door het commerciële geweld heen te kijken. Luister naar de prachtige podcast De Kunst van het verdwijnen, en ontdek de verschillende lagen in dit Antwerpse verhaal. Een VR-bril is absoluut niet nodig om je te kunnen verplaatsen in de situatie. Kijk als Valentino Zagatti. Het Elzenveld is inmiddels een overdadig heiligdom voor de rijken van deze tijd. Verbeelden de spookfiguren die in de nu schier afgesloten binnentuin staan, niet de mens in de vorm van een tussenruimte? Een tastbare afwezigheid? Ontdek The Unseen.}

_{^{Tips: Let op! De tips hebben geen link, kopieer de regel en plaats die in de browser}} _{^{Documentaireserie RTLZ \| Achter De Sterren \| Botanic Sanctuary Antwerp}} _{^{Website: Botanic Sanctuary Antwerp \| 5-sterren superior Hotel}} _{^{Het Elzenveld Antwerpen Sint-Elisabethgasthuis Antwerpen}} _{^{Dirk De Wachter \| Belgische psychiater en hoogleraar \| Antwerpen Plantentuin Den Botaniek \| Botanische tuin Antwerpen}} _{^{Spookachtige gestalten \| Albert Szukalski \| Middelheimmuseum Antwerpen}} _{^{YouTube: Paul Van Hoeydonck onthult in het Botanic Sanctuary Antwerp ‘Man is Space’}} _{^{Website: Paul}} _{^{Van Hoeydonck}} _{^{Documentaire: De gevallen astronaut \| Paul Van Hoeydonck \| Frank Herrebout}} _{^{Website: Maurice Gilliams \| Vlaamse dichter, schrijver en essayist Een binnenplaats met gras \| Maurice Gilliams \| Samengesteld door Leen Huet}} _{^{Roger Van Akelijen \| De Zwarte Panter \| Antwerpen Documentaire: ‘Ik schilder met schilders’, over Adriaan Raemdonck \| Jacques Servaes}} _{^{The Unprecedented \| Scotch Whisky Investments \| Antwerpen Scotch Whisky Investments \| Sassenheim}} _{^{The Unseen Valentino Zagatti collection}} _{^{\| Zagatti Whisky Museum}} _{^{The Unseen – set van 5 boeken \| The Whiskey Couple Hans Offringa en Becky Offringa}} _{^{Website: Whisky Magazine}} _{^{Boek: ‘Ravenna’ – Hoofdstad van het West-Romeinse Rijk, smeltkroes van Europa \| Judith Herrin}} _{^{Website: Bewonder de mooiste mozaïeken van Ravenna \| Ciao tutti}} _{^{Podcast: De Kunst van het Verdwijnen \| MartHa!tentatief}}



_{^{N.a.v. de zoektocht naar ‘heilig’ erfgoed afb: Zanetti-collectie \| Scotch Whisky International afb: Logo}}_{^{Botanic Sanctuary Antwerp}} _^afb:_{^{Detail grafiek Roger van Akelijen}}_{^{,100 x 60 cm \| Collectie BK \| Foto LC}}