| Edelmetalen | november 2024 |
|---|
 |
| afb. Schilderij ‘Citron pressé’ (Herinnering aan Oostende) | 60×80 cm, olieverf op doek | Bert Kinderdijk 2024 afb. ‘Ode aan de broek’ | Bert Kinderdijk BK | Particuliere collectie |
| ‘Het College van Burgemeester en Schepenen van de Stad Oostende heeft de eer u uit te nodigen tot de plechtige uitreiking van de Europaprijs van de Stad Oostende voor schilderkunst.’ Wat was er in Oostende te doen? BK (beeldend kunstenaar en echtgenoot) ontving in 1982 een uitnodiging voor deelname aan de Europaprijs in Het Feest- en Cultuurpaleis aan het Wapenplein in Oostende. De prijs is tussen 1962 en 2000 zeventien keer uitgereikt aan Europese kunstschilders die gevestigd waren in landen die lid zijn van de Raad van Europa. |
| Uit het aanbod van drie werken per deelnemer koos de jury een eerste, tweede en derde prijs en beloonde dit met een geldbedrag en bijpassend eremetaal ofwel een gouden-, zilveren- en bronzen medaille. Wist je dat Winston Churchill in 1946 Europa heeft aangezet tot het organiseren van de Verenigde Staten van Europa via een Raad van Europa? De Raad van Europa is opgericht in 1949 en houdt zich bezig met mensenrechten, de rechtsstaat, democratie en cultuur. De Raad van Europa is géén orgaan van de Europese Unie. De organisatie telt 46 landen en is gevestigd in een zilverkleurig, met aluminium bekleed gebouw in Straatsburg. |
| ‘Ode aan een broek’ was een van de drie schilderijen die BK had geselecteerd voor de presentatie in Oostende, zie afbeelding bij dit verhaal. Maar waarom haakte hij op het laatste moment dan toch nog af? Dat had te maken met een eerdere ervaring aan de grens met Nederland en België. ‘Douaniers tergen Soester kunstenaar’, kopte de krant in juni 1980. Wat was er aan de hand. Omdat BK was uitgenodigd voor een tentoonstelling bij een galerie even onder Antwerpen, had hij zich nauwkeurig verdiept in de douaneregels om misverstanden ter plaatse te voorkomen. |
| Met een bestelbusje vol schilderijen reed BK naar de Belgische grens. Daar nam hij in plaats van de strook voor vrachtwagens de baan voor personenauto’s. Hij verkeerde immers in de veronderstelling dat er niets viel aan te geven omdat hij thuis de benodigde formulieren al had ingevuld op aanraden van de Belgische Ambassade in Den Haag. BK reed dus zonder te stoppen België in. Vijf kilometer later werd hij door twee motoragenten ingehaald en aangehouden. Hij moest zijn paspoort inleveren en terugkeren naar de grens. |
| Daar werd de zaak onnodig ingewikkeld gemaakt. Nadat hij een nacht in een hotel in Breda had doorgebracht en een flinke som geld bij de douane had achtergelaten mocht BK de grens over. Hij heeft zijn schilderijen bij de Belgische galerie afgeleverd, en is direct naar huis teruggekeerd. De opening van de tentoonstelling heeft hij niet eens meer afgewacht. De 35 schilderijen hadden van de douane op de achterzijde een stempel van het ministerie van defensie gekregen. Zo kon worden gecontroleerd of de kunstwerken die later Nederland weer binnen kwamen wel dezelfde waren. |
| Soms is meedoen aan een tentoonstelling te veel gedoe. Als kunstenaar moet je eerst het werk bedenken en maken, tegelijkertijd ben je op zoek naar een plek om het gepresenteerd te krijgen. Je moet contacten leggen en onderhouden, het werk verpakken en vervoeren, adreslijsten samenstellen, brochures en persberichten maken, en als je dan net over de grens een expositie hebt kom je van de weeromstuit in de mallemolen van de overheid terecht, terwijl je als vrij kunstenaar die hele dogmatische troep uit je leven wilde bannen. |
| Inmiddels zijn de Europese douaneregels een stuk soepeler geworden. Alleen als je naar een niet EU-land gaat passeer je een douanepost en krijg je te maken met formaliteiten. Dat heb ik ervaren tijdens mijn werk voor een bedrijf in kunstvervoer. In 2015 was ik betrokken bij het vervoer van de beroemdste whiskycollectie ter wereld. Het artlogistics-bedrijf waar ik op dat moment werkte, vervoerde in november van dat jaar 3103 zeer zeldzame flessen van de De Zagatti-collectie van Lugo di Ravenna in Italië naar Scotch Whisky Investments in Sassenheim. Lees column Spiritus Sanctus. |
| Maar hoe kwam dat artlogistics-bedrijf eigenlijk aan die opdracht? Dat zit zo. Al vanaf 1987 ben ik betrokken bij de verkoop van internetdiensten aan bedrijven. ITT World Directories, het Amerikaanse moederbedrijf van de Gouden Gids, had hiervoor in Nederland het bedrijf Publinet opgericht. Publinet was lange tijd toonaangevend voor de ontwikkelingen op het gebied van nieuwe media. Tot Google kwam. In 1995 ging het bergafwaarts en werden de activiteiten van Publinet aan de Gouden Gids gekoppeld om marktleiderschap op het gebied van zoeken en vinden te kunnen blijven waarmaken. Mijn interesse voor Google was gewekt. Immers als je iets wilt verkopen moet je weten wat de concurrent doet. |
| De gecombineerde Gouden Gids, boek en internet, heeft het niet gered en in 2010 heb ik het bedrijf verlaten. Een opleiding websites bouwen in combinatie met zoekmachinemarketing opende mijn ogen. Voor verschillende ondernemers en ook voor mijzelf bouwde ik websites die met cruciale zoektermen in de organische zoekresultaten (geen gesponsorde links) op de eerste Google-pagina terechtkwamen, lees column Tentoonstellingsmarketing. Dit bracht mij, in combinatie met de kennis over kunst en musea, bij het artlogistics-bedrijf. |
| Nu is het niet zo moeilijk om in een markt waarin maar een paar spelers aanwezig zijn zoekmachinezichtbaarheid te creëren, maar het lukte mij ook bij de verhuistak van hetzelfde bedrijf. En daar is de concurrentie moordend. Mijn werkgever betaalde veel geld aan een bureau dat de websites had gebouwd en beheerde, en via datzelfde bureau liep ook een rekening om in beeld te komen met betaalde Google Adwords, de gesponsorde links bovenaan de zoekpagina’s. Dat bureau gaf te kennen dat het een vermogen zou kosten om de zoekmachinepositie in de organische resultaten te verbeteren. |
| Na mijn uitleg aan de transportondernemer over hoe adverteerders nauwgezet de prestaties van hun reclamecampagnes kunnen bijhouden en dat met een paar handelingen de resultaten in de organische zoekresultaten al konden worden verbeterd, kreeg ik vrij baan. Vanaf dat moment was het rendement meetbaar en leverde het zichtbaar opdrachten op. Een voorbeeld; toen Provincie Antwerpen in 2015 op zoek ging naar een vervoerder om de collectie en het interieur van Zilvermuseum Sterckshof naar het depot van Katoen Natie over te brengen, googleden medewerkers van de provincie drie bedrijven voor de tender. |
| Het artlogistics-bedrijf was een van de drie geselecteerde bedrijven, en won de aanbesteding. En zo raakte ik op afstand betrokken bij het uithuizen van het Zilvermuseum uit Kasteel Sterckshof in Deurne bij Antwerpen naar het kunstdepot van Katoen Natie in de haven van Antwerpen, lees column Speelveld. In 2018 is de collectie samengevoegd met het Diamantmuseum in het nieuw geopende DIVA, een museum voor diamant, zilver en edelsmeedkunst aan de Suikerrui. Deze zilvercollectie bestaat uit circa 2500 objecten en bevat onder meer de zilververzameling van Pierre Lunden. |
| Zilver is een vrij zacht, wit glanzend edelmetaal. Vroeger werd zilver hoofdzakelijk gebruikt voor het maken van munten. Nadat Karel de Grote een monetaire hervorming had doorgevoerd werden alle munten vanaf het jaar 793 uit zilver geslagen in plaats van uit goud. Zilver was eeuwenlang een van de belangrijkste metalen. Overal in Europa begonnen de mensen naar zilver te zoeken, en waar zilver werd gevonden ontstonden mijnen en steden. Het element zilver werd cruciaal voor de Europese economieën. |
| Ontdek Zilverstad Freiberg in de Duitse deelstaat Saksen. Freiberg ligt in het door UNESCO beschermde Ertsgebergte, een bergketen in Duitsland en Tsjechië die over een lengte van 150 kilometer de grens tussen de twee landen vormt. Het mijngebied kent een lange en bewogen geschiedenis van zilverwinning, en de meer dan 550 monumentale gebouwen in het middeleeuwse stadscentrum van Freiberg getuigen van de zilverbloeitijd. Ook de Dom St. Marien met het Silbermann-orgel is een bezoek waard. |
| In Europa wordt nu nog nauwelijks zilver gewonnen. Zilver komt vandaag hoofdzakelijk uit Zuid-Amerika, Canada, de VS en Australië. Maar omdat het materiaal tegenwoordig ook gebruikt wordt in de fotografische industrie en in elektronica zal de vraag naar zilver de komende jaren toenemen. Daarom heeft de Europese Unie het element zilver (Ag) in 2022 op de lijst van schaarse en strategische grondstoffen gezet. Deze lijst, de Critical Raw Materials Act (CRM Act), is opgezet om Europa toegang te verschaffen tot een veilige en duurzame levering van kritieke grondstoffen. |
| Worden kritieke grondstoffen belangrijker dan olie en gas? Kritieke en essentiële grondstoffen zijn nodig voor het maken van telefoons, medische apparatuur, defensiematerieel, elektrische motoren, batterijen en windturbines. Nu is de EU voor de levering van deze grondstoffen bijna volledig afhankelijk van China. Maar wist je dat Oekraïne de grootste reserves van winbare grondstoffen in Europa heeft? En dat de EU en Oekraïne al in 2021 een strategisch partnerschap hebben gesloten? Zeven maanden voordat Rusland Oekraïne binnenviel? |
| Oorlogen om grondstoffen zijn zo oud als de weg naar Rome. Landen kunnen grondstoffen inzetten als politiek drukmiddel. Maar is het niet beter om kritieke grondstoffen verboden terrein te verklaren bij internationale conflicten, zodat die niet voor sancties kunnen worden ingezet? En kunnen producten niet zo gemaakt worden dat ze langer meegaan zodat er sowieso minder kritieke grondstoffen voor nodig zijn. Met de digitale euro gaan we wellicht een stap zetten. Want wat is het nut van krampachtig vasthouden aan de 17e-eeuwse munttechnologie die we nu nog steeds hanteren. |
| Zit de verovering van de Spaanse Zilvervloot er zo diep ingebakken dat we maar moeilijk kunnen loslaten? In 1628 veroverde Piet Hein de Zilvervloot. Hij bracht hiermee de Spaanse staatskas een zware slag toe. Hoezo? Spanje gebruikte het zilver en goud dat afkomstig was uit de Amerikaanse koloniën voor een groot deel om oorlog te voeren. De West-Indische Compagnie WIC, een bedrijf dat in 1621 is opricht door de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, had het plan opgevat zo’n Zilvervloot te veroveren. En dat lukte. |
| WIC-schepen werden in het begin veel gebruikt door kapers. Dat waren piraten die met toestemming van de regering schepen mochten aanvallen uit vijandelijk gebied. Piet Hein trad in 1623 in dienst bij de WIC. Hij kreeg kaperbrieven mee om oorlogsschepen én koopvaardijschepen van de vijand in beslag te nemen. Piet Hein had geluk. Wanneer hij in de baai van Cuba ligt te wachten op een gunstige wind, komt de Zilvervloot naderbij. Stom toeval? Of was het een kwestie van de juiste wind en de juiste stroming. De verovering van de Zilvervloot was beslist geen heldendaad, maar wel een daad waarmee Nederland voor faillissement kon worden behoed. |
| De WIC keerde dat jaar een dividend uit van 50%, en de koersen stegen met nog eens 225%. Ook werd met de buit het Beleg van ‘s-Hertogenbosch gefinancierd. De verovering van de zilvervloot was niet alleen een financiële, maar tevens een morele overwinning op de Spanjaarden. Ook de bevolking van Madrid was blij. Waarom? Omdat ze hun gehate regering deze nederlaag gunden. Piet Hein wordt na zijn verovering geëerd en benoemd tot luitenant-generaal. In deze hoedanigheid gaat hij de kapers in Oostende bestrijden. |
| Oostende? Jawel. Tijdens de opstand van Nederland tegen Spanje in de 16de eeuw was Oostende in handen van Nederland. Vanuit de Oostendse haven kon de Nederlandse vloot op de Noordzee optreden. Oostende was tevens een belangrijk kapersbolwerk. Als in 1604 Oostende door de Spanjaarden wordt terug veroverd, vechten de Oostendse kapers vanaf dat moment aan de zijde van de Spanjaarden tegen de Zeeuwse en de Hollandse kapers. |
| De sluiting van de Schelde door de Nederlanders tijdens de Tachtigjarige Oorlog zorgde voor de neergang van Antwerpen als havenstad in het voordeel van Amsterdam. Ook Brugge was lang niet meer de haven die het ooit geweest was, en daarmee werd Oostende de enige Spaanse haven aan de Noordzee. Vanaf 1621 worden vanuit Oostende en Duinkerke kaperschepen uitgerust om te jagen op Hollandse en Zeeuwse schepen. Op 17 juni 1629 gaf de Oostendse kaperkapitein Jacob Besage bevel tot het lossen van een kanonschot op het kaperschip ‘De Vliegende Groene Draeck’ van Piet Hein. Hierbij werd Piet Hein gedood, en tijdens diezelfde zeeslag kwam ook Jacob Besage om het leven. |
| Ik speur naar de vlag van de Oostendse kapers in de schilderijen en tekeningen van James Ensor (1860-1949). De in Oostende geboren en aldaar gestorven kunstenaar wordt over het algemeen erkend als de belangrijkste vernieuwer van de moderne kunst in België. Ter gelegenheid van zijn 75ste sterfjaar is 2024 uitgeroepen tot Ensorjaar. Het Ensorjaar startte in december 2023 in Oostende, daarna volgden tentoonstellingen in Brussel en in september 2024 heeft Antwerpen het stokje overgenomen. Wist je dat Antwerpen de grootste Ensorcollectie ter wereld heeft? |
| James Ensor was de man van de opgestoken middelvinger, iemand die zijn woedde omzette in schilderijen en tekeningen. Hij stelde talrijke misstanden in België aan de kaak. ‘Laat het maar botsen’, was zijn motto. Het werk van James Ensor is doordesemd van satire, grotesken, karikaturen, lelijke koppen, griezelige spoken, levende skeletten, onbestemde vlaggen en maskerades. Maar vat hem niet samen in één bepaald genre. Bij het zien van zijn stillevens, zeegezichten, strandtaferelen, realistische portretten en huiskamertaferelen heb je geen context nodig. Je beleeft daar vooral verf en schoonheid. |
| Er wordt beweerd dat James Ensor een moeilijk mens was die met iedereen ruzie zocht. De vrijgezel die lang door zijn moeder onderhouden werd, hield zijn meest geslaagde schilderijen liever zelf. Dat kan ik begrijpen, want ook BK omringt zich graag met inspirerend werk en objecten uit zijn schilderijen. Maar de rebelse Ensor die de standenmaatschappij tot op het bot fileerde, de maker van een maatschappijkritische ets met een kakkende koning (Doctrinaire voeding), liet zich in 1929 maar wat graag door koning Albert I in de adelstand verheffen. Was James Baron Ensor er misschien achter gekomen dat kunst helemaal niet hielp tegen politieke misstanden? |
| In 1999 bezochten wij het Ensorhuis in de Vlaanderenstraat in Oostende. In dit huis heeft James Ensor, samen met zijn huisknecht August Van Yper, van 1917 tot aan zijn dood in 1949 gewoond en gewerkt. Toen Ensor het pand in 1917 van zijn oom en tante erfde, heeft hij het souvenirwinkeltje op de begane grond gelaten zoals het was. Ook zijn moeder had aan de overkant van de straat een souvenirwinkeltje met schelpen, chinoiserie, maskers en komische kostuums. Deze objecten zijn vaak terug te vinden in zijn werk. Voordat James Ensor het huis van zijn oom en tante erfde woonde hij aan de overkant bij zijn ouders, waar hij op zolder een atelier had. |
| In het winkeltje van het Ensorhuis passeerden we enkele stellingen met maskers en vitrines met schelpen. Via de trap achterin de winkel kwamen we op de eerste verdieping van het huismuseum. Aan de straatkant in de Blauwe Salon hing een enorme reproductie (2,38m x 4,31m) van het schilderij ‘De intocht van Christus te Brussel’ uit 1888, met in het midden Christus op een ezel. Grappig om te weten is dat Ensor, om dit werk te kunnen maken, een gedeelte van het doek aan de muur van het zolderatelier in het huis van zijn ouders aan de muur spijkerde terwijl de rest op de grond lag uitgerold. |
| Dat doet denken aan de manier van werken van BK. BK schilderde regelmatig grote doeken die, vanwege hoogtegebrek, gedeeltelijk via de wand over de grond liepen. De grootte van het atelier bepaalt vaak de afmeting van het werk. Toen BK een atelier betrok op landgoed Beverweerd met een oppervlakte van 500 m2 en een hoogte van zes meter, klik hier, experimenteerde hij met werk van enorme afmetingen, en dat is een verademing voor een kunstenaar die van alle markten thuis is. |
| In ons huis Aan de Berg, waar wij alweer een tijdje verblijven, werkt BK inmiddels in een bescheiden atelier aan stillevens op aantrekkelijke formaten. Leven, wonen en schilderen. Het is knap dat iemand zich zo kan plooien naar zijn omgeving. Moeiteloos navigeert hij in de verschillende ruimtes tussen stijlen, materialen en formaten. De geschilderde scheepshuiden op grootformaat die hij maakte in het grote atelier op Beverweerd staan nu opgeslagen in het souterrain van ons huis Aan de Berg. Het zijn overblijfselen uit de Antwerpse periode en ons gestruin door de oude haven, lees columns Stemmen en stemmenbureaus en De onthulling. |
| Inmiddels lopen wij bijna dagelijks, op een boogscheut van ons huis Aan de Berg, in Maasbracht langs de Maasboulevard. Wist je dat Maasbracht de grootste binnenhaven van Nederland heeft? En dat de drielingsluis het water van het Julianakanaal met een verval van twaalf meter terugstort in de Maas? De sluis heeft gigantische sluisdeuren en het schutten is elke keer weer een spectaculair gezicht. De geschilderde scheepshuiden en ijzeren poorten van BK vallen hier absoluut niet uit de toon. |
| Maar het onlangs in het huis Aan de Berg gemaakte schilderij ‘Citron pressé’ (Herinnering aan Oostende), zie afbeelding, heeft weer de sfeer van weleer. Het hangt van 24 november tot 1 december 2024 op de PAN in Amsterdam, en beantwoord samen met het nog in wording zijnde ‘Hoorspel XK120’ aan het beursthema van 2024 waarin het privémuseum, ‘De hedendaagse Wunderkammer’, centraal staat. Maakte James Ensor niet van zijn atelierwoning ook één grote wunderkammer? En waarom heeft het schilderij van BK eigenlijk de titel ‘Herinnering aan Oostende’? |
| Dat komt zo. Na ons bezoek aan het Ensorhuis in 1999 kochten wij bij een galerij in het centrum van Oostende een verzilverde avondmaalsbeker. Inmiddels zijn we een kwarteeuw verder wanneer BK de beker gebruikt in een stilleven. Als hij eraan begint kent hij de uitkomst van het werk nog niet en al proberend, verplaatsend en opnieuw beginnend komt hij tot een bevredigende opstelling. Het bepalen van de compositie en de kleur is niet gemakkelijk. Maar hoe schilder je eigenlijk metalen? |
| Ik blader door het boek Il libro dell’arte van Cennino Cennini. Deze Italiaanse kunstenaar uit de late Middeleeuwen maakte een handboek voor de kunstenaar waarin hij onder andere beschijft hoe kleuren worden gemaakt van aardpigmenten. Dat zijn pigmenten die direct uit de aardkost te halen zijn, denk aan mineralen en ertsen. Ze komen voor in rotsen, klei en zand. De kleur wordt bepaald door de aanwezigheid van metaalverbindingen als ijzer, magnesium, mangaan of aluminium. |
| Wist je dat Mangaan (Mn) een zilvermetaalelement is? En dat mangaanoxide wordt gebruikt in batterijen. Er zijn veel plaatsen waar mangaan in de aardkorst voorkomt, maar de kwaliteit is vaak matig. De beste bronnen worden gevonden in Zuid-Afrika en Oekraïne. Samen leveren deze twee gebieden ongeveer 80% van de totale jaarlijkse wereldproductie (bron Wikipedia). Ook in Georgië wordt al bijna honderdvijftig jaar mangaan van hoge kwaliteit gewonnen. De regio was hét mangaancentrum van de Sovjet-Unie en is nu voor 95 procent eigendom van een Oekraïense oligarch. |
| Georgië is sinds 1991 zelfstandig. Micheil Saakasjvili was na de Rozenrevolutie, een demonstratie tegen frauduleus verlopen verkiezingen in 2003, president van Georgië van 2004 tot 2013. Hij had een heel eigen manier om van het land een succes te maken. Zijn Nederlandse vrouw Sandra Roelofs zag het liever anders, vertelde zij in een interview, klik hier. Leerden Sandra Roelofs een Micheil Saakasjvili elkaar niet kennen tijdens een mensenrechtencursus in Straatsburg, waar Saakasjvili studeerde aan het Internationaal Instituut voor de Mensenrechten? Jawel. Het gebouw van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, de ‘zilveren’ creatie van de Britse architect Lord Richard Rogers (1933-2021) is opgetrokken uit staal, aluminium en glas. |
| Op 26 oktober 2024 ging Georgië naar de stembus. De uitslag is bepalend voor de toekomst van het land. De angst voor Rusland zit er goed in. Met oorlogsbeelden uit Oekraïne wekt de pro-Russische regeringspartij Georgische Droom de indruk dat Rusland elk moment kan binnenvallen wanneer de pro-Europese oppositie de verkiezingen wint, zoals dat ook in Oekraïne gebeurde. Alleen met Georgische Droom kan dat doemscenario worden voorkomen, is de boodschap. Wordt Georgië uit de invloedssfeer van de EU getrokken om Moskou tevreden te stellen? |
| Oorlog is ingewikkeld, en het lijkt er op dat wie de grondstoffen beheerst de macht kan binnenhalen. Sinds de Belgische koning Leopold II in 1885 Congo verwierf als zijn privékolonie, vonden miljoenen Congolezen er de dood. Leopold II vergaarde zijn fortuin voornamelijk met rubber, opgebracht door dwangarbeiders en slaven uit Kongo-Vrijstaat (1885-1908). Als morele leider van een beweging die tegen de slavernij was, creëerde hij een dekmantel om zijn persoonlijke macht en rijkdom te vergroten. Het één zeggen, het andere doen. Het is verbluffend hoe een mens kan liegen achter het masker van zijn échte gezicht, lees column Spiegeltje, spiegeltje… |
| Maar Leopold II zag het groots. Hij maakte plannen voor verfraaiing van de Belgische steden. Die hadden volgens hem alle belang bij de ontwikkeling van nationale kunstprojecten, imposante architectuur, grote parken en open ruimtes. Ook Oostende zou er vandaag heel anders uitzien zonder het kapitaal van Leopold II. Vanaf 1891, nadat de stad was ontslagen van haar militaire plicht, gaf hij de opdracht Oostende te verbouwen naar zijn plannen, en omdat hij er zelf ook een huis liet bouwen, groeide het toerisme in rap tempo. Ontdek Oostende in de Belle Epoque, de mooie eeuw die duurde van 1870 tot 1914. |
| Elke zomer veranderde het ingeslapen kuststadje in een bruisende mengelmoes van culturen. De promenade met zijn weelderige hotels en villa’s was the place to be voor gekroonde hoofden en de burgerlijk elite om te zien en gezien te worden. De trein deed zijn intrede en acteurs, muzikanten, kunstenaars en schrijvers kwamen naar de ‘Koningin der Badsteden’, en toen het casino werd geopend kon het geld niet meer op. In dit zwierige tijdperk leefde en werkte James Ensor die, geïsoleerd in het burgerlijke milieu waarvan hij de spelregels en de hypocrisie steeds minder verdroeg, zijn uitlaatklep vond in spot en satire, beter bekend als Zwans, een vorm van Brusselse humor. |
| Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog werd in Brussel een derde Great Zwans Exhibition georganiseerd. Great Zwans Exhibitions waren karikaturale exposities in het Brussel van de Belle Epoque. Een zwanzer beschimpt zijn slachtoffers met plechtige ernst, maar spot vooral ook met zichzelf: ‘Zalig zijn diegenen die met zichzelf kunnen spotten, want zij raken nooit uitgelachen’. De tentoonstelling in 1914 gaf een overzicht van prenten waarin zowel de kunsten als de maatschappij werden bespot, en Ensor gebruikte zijn penseel als wapen in een tijd vol politieke onrust. |
| Ook maakte hij gebruik van specifieke werken van bekende kunstenaars die hij in zijn eigen beeldtaal uitdrukte, de zogeheten pastiches. Ensor had een hekel aan de burgerij, aan machthebbers en aan de moraal van de kerk, en dat stak hij niet onder stoelen of banken. Hij putte vrijelijk uit andermans werk en schakelde afwisselend tussen schilderen, tekenen en prentkunst. Zijn Zeven Hoofdzonden; luiheid, gierigheid, gulzigheid, ontucht, nijd, gramschap en hoogmoed grijpen terug naar de humorvolle horrorscènes vol fantasiefiguren van Jeroen Bosch en Pieter Bruegel. |
| De religieuze thematiek van James Ensor bevat naast het al eerder genoemde ‘De Intocht van Christus te Brussel’, waarmee Ensor de maatschappij aanklaagt en de bevolking voor gek zet, en waar de geschilderde Jezusfiguur wel erg op Ensor lijkt, ook ‘De zilverling van Caesar’, met figuren die sterke verwantschap vertonen met de gedaanten van Michelangelo in de Sixtijnse kapel. En hangt er niet in het Metropolitan Museum of Art in New York een schilderij van zijn hand met de titel ‘Komisch maal (banket van de uitgehongerden)’ uit 1918? En een parodie op Het Laatste Avondmaal van Leonardo da Vinci? |
| Hoe zat het ook alweer met het laatste avondmaal. Vertelde Jezus op dat moment niet aan zijn discipelen wat er de volgende dag zou gaan gebeuren? Met het brood maakte hij duidelijk dat zijn lichaam zou worden gebroken, en met de wijn gaf hij aan dat zijn bloed zou worden vergoten tot vergeving van alle zonden. Tijdens het avondmaal herdenkt de wereld vandaag de dag nog altijd het lijden en het sterven van Jezus Christus. De Avondmaalsbeker is bestemd voor de wijn die gedurende de viering van het avondmaal door de leden van de kerk wordt gedronken. Het maakt deel uit van het liturgisch vaatwerk, attributen die tijdens godsdienstige plechtigheden worden gebruikt. |
| Avondmaalsbekers worden over het algemeen vervaardigd uit zilver of verzilverd metaal. Edelsmeedkunst is een kunstzinnig vak en een edelsmid is een metaalbewerker gespecialiseerd in het ontwerpen en vervaardigen van sieraden, kunst- en gebruiksvoorwerpen in edele metalen, zoals goud, zilver, platina en (meer recent) palladium en titanium. Tijdens mijn werkzaamheden voor de Gouden Gids bezocht ik menig atelier, vooral in de regio Schoonhoven en Utrecht. |
| Edelsmeedkunst is opgenomen in veel kunstcollecties en ook de PAN in Amsterdam toont van 24 november tot 1 december 2024 uiteenlopende edelmetaalobjecten waaronder zilveren sculpturen. Om persoonlijke Wunderkammers te vervolmaken kunnen verzamelaars hun hart ophalen op de beurs. Galerie Lieve Hemel vertegenwoordigt niet alleen stillevenschilders maar heeft ook de exclusieve vertegenwoordiging in Nederland van de in 1941 in Georgië geboren Parijse kunstenaar, beeldhouwer en edelsmid Goudji. |
| ‘Ik ben op 33-jarige leeftijd in Parijs geboren!’, zegt Goudji in een interview. Hij studeerde van 1958 tot 1962 beeldhouwkunst aan de Academie voor Schone Kunsten in Tbilisi. Wanneer hij in 1964 naar Moskou verhuist, wordt hij het jongste lid ooit van de Unie van Kunstenaars van de USSR. Maar de communistische ideologie verbiedt het gebruik van edelmetalen bij het smeden. Waarom? Omdat goud en zilver gereserveerd zijn voor de industrie. In 1969 trouwt Goudji met Katherine Barsacq, de dochter van de beroemde directeur van het Théâtre de l’Atelier in Parijs. |
| Na vijf jaar lobbyen en de persoonlijke tussenkomst van de Franse president Georges Pompidou, slaagde Goudji er in 1974 in om voor het eerst in zijn leven en voorgoed de USSR te verlaten. Hij vestigt zich op 33-jarige leeftijd in Parijs, waar hij zich eindelijk met edelsmeedkunst kan bezighouden. Naast talrijke decoratieve objecten produceert hij sinds 1986 belangrijk liturgisch werk voor onder andere de Notre-Dame-kathedraal van Chartres, die sinds 1979 vermeld staat op de UNESCO Werelderfgoedlijst. |
| Goudji geeft meerwaarde aan het zilveren object. Zijn exclusieve werken zijn ook tentoongesteld in belangrijke musea in Parijs, Londen, New York en Tokio en vormen een centraal onderdeel van de liturgische collectie van paus Johannes Paulus II (1920-2005). In december 1999 voltooide Goudji een bijzondere hamer, gemaakt op verzoek van Paus Johannes Paulus II, die zou dienen bij de symbolische opening van de deur van de Sint Pieter ter gelegenheid van de aanvang van het heilige jaar 2000. |
| En werd hij niet in 2008 door president Nicolas Sarkozy benoemd tot Chevalier des ‘Ordre de la Légion d ‘honneur’? Jazeker. In 2023 vierde de Parijse zilver- en goudsmid Goudji zijn 50-jarig jubileum. En nu toont Galerie Lieve Hemel zijn werk op de PAN in Amsterdam. Ga kijken en ontdek hoe je voor jezelf een Wunderkammer kan samenstellen met kunstwerken van bijzondere schoonheid en objecten die bespiegelen. |
| De Raad van Europa viert in 2024 zijn 75-jarig bestaan. De Raad bewaakt de mensenrechten, de democratie en de rechtsstaat binnen Europa. Ter gelegenheid van deze verjaardag is er een zilveren munt uitgegeven. En ook het 75e sterfjaar van James Ensor wordt in 2024 herdacht met een speciaal uitgegeven herdenkingsmunt. Geschiedenis komt tot leven in zilver van de hoogste kwaliteit. Opdat wij niet vergeten. De Raad van Europa heeft als doel de vrede bewaren. Maar hangen er boven de zilverkleurige gebouwen in Straatsburg inmiddels niet een paar loodgrijze wolken? |
|
| afb. Schilderij ‘Citron pressé’ (Herinnering aan Oostende) | 60×80 cm, olieverf op doek | Bert Kinderdijk 2024 afb. ‘Ode aan de broek‘ | Bert Kinderdijk BK | Particuliere collectie |
| Tips: Let op! De tips hebben geen link, kopieer de regel en plaats die in de browser Europaprijs van de Stad Oostende voor schilderkunst Raad van Europa | Straatsburg Provinciaal Museum Sterckshof-Zilvercentrum | Deurne Kunstopslag Katoen Natie Antwerpen Diva Antwerpen | Museum voor diamant, juwelen en zilver De Zilversteden van Europa; Freiburg, Schwarz en Schoonhoven Critical Raw Materials Act (CRM Act) | Europese Commissie Boek, ‘Piraten van de Noordzee’ | Alban van der Straten Boek, De val van het Nieuwe Troje | Het beleg van Oostende 1601-1604 Documentaire | James Ensor – De man achter het masker James Ensor. Een biografie | Eric Min James Ensor. Kroniek van zijn leven, 1860 – 1949 | Xavier Tricot James Ensor en het Stilleven in België (1830-1930) | Rose, Rose, Rose à Mes yeux James Ensorhuis | Ensorwandeling Doctrinaire voeding (2e plaat), 1889, ets, Collectie Stad Antwerpen, Museum Plantin-Moretus Bert Kinderdijk | Atelier YouTube | Drielingsluis Maasbracht PAN Amsterdam 2024 Wat is er zo bijzonder aan Il libro dell’arte van Cennino Cennini? ‘We dachten dat Ivanisjvili ons land naar Europa zou brengen, maar…’ | Verkiezingen Georgië | Eva Cukier Oostende in de belle époque : het zwierige tijdperk van Ensor Belle Epoque Centrum | Blankenberge, centrum van de belle époque Foto’s historisch Oostende | Oostende Belle Epoque | De Plate Huize Louise-Marie in Oostende, waar de eerste koningin der Belgen is overleden Toen James Ensor zwansde | Historiek Zwans, een verzet vermomd in humor | Historiek Het laatste puzzelstuk van Ensors Zeven Hoofdzonden | Musea Brugge Goed Fout: De Zeven Hoofdzonden in beeld | Bonnefanten Maastricht ‘De Intocht van Christus te Brussel in 1889’, James Ensor | J. Paul Getty Museum, Los Angelos ‘De zilverling van Caesar’, 1888, James Ensor | MSK Gent Comical Repast (Banquet of the Starved), James Ensor | The Metropolitan Museum of Art, New York Vroeg-16e-eeuwse replica van het Laatste Avondmaal | Abdijkerk van de Abdij van Tongerlo James Ensor: Satire, Parodie, Pastische | Xavier Tricot Verkiezingen 2024 Georgië Mijn man raakte verslaafd aan macht | NRC Goudji op het erepodium | Galerie Lieve Hemel Notre-Dame-kathedraal van Chartres | UNESCO Werelderfgoed Geschiedenis van de Raad van Europa – 75 jaar Europese samenwerking (2024) Puur zilveren munt ter ere van 75 jaar Raad van Europa | Koninklijke Nederlandse Munt Tentoonstelling ’75 vrouwen in 75 jaar geschiedenis van de Raad van Europa’ België 2,5 euromunt 2024 ‘James Ensor Jaar’ BU in coincard NL | Koninklijke Nederlandse Munt Ensor in Antwerpen | Tentoonstellingen en wandelingen Ensors stoutste dromen. Het impressionisme voorbij | KMSKA Antwerpen Expo Cindy Sherman | FOMU Antwerpen Expo Ensors staten van verbeelding | Museum Plantin-Moretus Antwerpen Expo Maskerade, make-up & Ensor | MoMu Antwerpen |
