Hedendaagse Wunderkammer | Hoorspel XK120

Apparaten \| december 2024

_{^{afb. ‘Hoorspel XK120‘ \| 30×40 cm, olieverf op doek \| Bert Kinderdijk 2024 afb. ‘De schutting’ \| Bert Kinderdijk BK \| Particuliere collectie}}
_{Bepaalt de Wet van Moore op dit moment nog altijd hoe de wereld er vandaag de dag uitziet? De Amerikaanse scheikundige Gordon Moore (1943-2023), een van de oprichters van Intel, voorspelde in 1965 al dat homecomputers, automatisch gecontroleerde auto’s en persoonlijke mobiele communicatie voor iedereen bereikbaar zou worden. Waarom? Omdat hij vaststelde dat het aantal transistors dat op één chip zou passen elke twee jaar zou verdubbelen. Hiermee nam de rekencapaciteit van chips exponentieel toe.}

_{Het aardige van samenleven met een kunstenaar is dat je op gezette tijden naar iets staat te kijken wat je niet direct kan bevatten. In november legde BK (echtgenoot en beeldend kunstenaar) de laatste hand aan een mysterieus maar zeer aangenaam schilderijtje met de titel Hoorspel XK120, zie afbeelding bij dit verhaal. Dit schilderij wordt onder andere van 24 november tot 1 december door Galerie Lieve Hemel op de PAN in Amsterdam tentoongesteld. Het PAN-thema van 2024, Hedendaagse Wunderkammer, zet bezoekers op het spoor zijn of haar leefomgeving vorm te geven aan de hand van persoonlijk verzamelde objecten.}

_{Wunderkammer? Jawel. Een Wunderkammer was vroeger bedoeld om te pronken, maar ook om chaos te ordenen. Het was een poging om alle wonderen van de schepping bij elkaar te zetten in een kamer of een kast, een soort rariteitenkabinet van opgezette dieren, wetenschappelijk materiaal, schelpen, boeken, munten en kunst. Wunderkammers waren vooral in de 16e, 17e en 18e eeuw populair. Waarom? Omdat steeds meer mensen gingen reizen én omdat de interesse voor planten en dieren toenam. Vandaag de dag zijn Wunderkammers verzamelingen die het persoonlijke verhaal vertellen van een verzamelaar.}

_{De Kunst- en Wunderkammer is eigenlijk de voorloper van het museum zoals wij dat nu kennen. Het is mijn favoriete genre in de schilderkunst. Bekijk vooral de kunstkamerschilderijen van de Antwerpse kunstschilder Frans Francken de Jonge (1581-1642). Hij maakte in 1620 al schilderijen van kunst- en rariteitenverzamelingen. Antwerpen telde in de zestiende en zeventiende eeuw een aantal van ’s werelds meest gerenommeerde kunstcollecties. Het kunstboek 500 jaar verzamelen in Antwerpen, een passioneel verhaal, laat Antwerpse verzamelingen zien van de zestiende eeuw tot nu.}

_{Hoorspel XK120, het werk van BK, past wat mij betreft perfect in een hedendaagse kunstkamer. Ik leg uit waarom. De XK120, de eerste sportwagen die Jaguar na de Tweede Wereldoorlog bouwde, beweegt zich binnen het schilderij in een raadselachtig industrieel landschap dat doet denken aan de enorme industriële complexen met mysterieus verlichte en veelal blok- en cilindervormige gebouwen die zijn ontstaan in de jaren vijftig van de vorige eeuw, en die nu allemaal functioneren dankzij de uitvinding van een apparaat. Hoorspel XK120 verwijst naar die ontwikkeling. En dat verhaal begint bij de radiolamp.}

_{Wist je dat de eerste radiolampen begin 1900 zijn uitgevonden? Philips werd als fabrikant van gloeilampen door radiopionier Hanso Izerda in 1918 gevraagd om radiolampen te maken. De uitvinding in het NatLab (Natuurkundig Laboratorium van Philips) van de pentode, een bijzondere radiobuis annex versterker, zorgde destijds voor wereldwijde bekendheid van het Eindhovense bedrijf. De radio maakte het mogelijk om draadloos informatie uit te wisselen en Hanso Idzerda verzorgde op 6 november 1916 de allereerste radio-uitzending in Nederland.}

_{Het NatLab was dé broedplaats van Philips voor experimenten en uitvindingen. Medewerkers kregen de vrije hand en er werden wetenschappers uitgenodigd om lezingen te houden onder wie Albert Einstein. Ook werd vanuit het NatLab de eerste kortegolf radio-uitzending uitgezonden. Eén van de bekendste ruimtes in het NatLab was de Koninginnekamer. Vanuit deze ruimte spraken koningin Wilhelmina en prinses Juliana in 1927 Nederlands Indië toe. En fungeerde het NatLab ook niet als muziekstudio om totaal nieuwe elektronische muziek te produceren?}

_{Tijdens mijn werkzaamheden voor de Gouden Gids bezocht ik regelmatig uitvinders in schuurtjes. Wordt er niet gezegd dat elke uitvinding van betekenis afkomstig is van een man in een schuurtje? Bij Philips dachten ze er duidelijk anders over. Daar bouwden ze een grote ‘schuur’, het NatLab, waar mensen uit verschillende vakgebieden bij elkaar werden gezet. De optelsom van kennis werd nog eens positief beïnvloed door het synergie-effect. Met andere woorden; als verschillende specialisten met elkaar samenwerken zal het eindresultaat beter zijn dan de optelling van de individuele experts afzonderlijk.}

_{Na de Tweede Wereldoorlog ruilde Philips zijn pentode-patent met het Amerikaanse Bell Labs voor een licentie op de transistor, een elektronische schakelaar die elektriciteit kan doorlaten of tegenhouden. De transistor is in 1947 uitgevonden door William Shockley, John Bardeen en Walter Brattain van Bell Telephone Laboratories (Bell Labs), het onderzoeks- en ontwikkelingslaboratorium van het Amerikaanse telefoonbedrijf AT&T. Het is de belangrijkste uitvinding van de twintigste eeuw. Waarom? Door de komst van de transistor raakte de ontwikkeling van elektronica in een stroomversnelling.}

_{Bij Bell Labs vonden ze dat het verfijnen van de transistor een stuk vlotter zou gaan als het onderzoek gecontroleerd zou worden gedeeld met andere bedrijven. In 1951 en 1952 organiseerde Bell Labs een aantal symposia om kennis over wat de transistor allemaal kon te onthullen. Via het Bell-symposium in 1952 komt de noodzakelijke basiskennis ook bij Philips terecht. Dan begint de echte ontwikkeling. Philips slaagt er in 1954 in de eerste door het bedrijf verbeterde transistors op de markt brengen, en wordt hiermee de enige Europese halfgeleiderfabrikant van belang.}

_{Wist je dat ITT, de voormalige eigenaar van Promedia en uitgever van de Gouden Gids in België, Ierland, Nederland, Portugal, Puerto Rico, Roemenië en Zuid-Afrika, ook een tijdje eigenaar is geweest van het Amerikaanse Bell Telephone? Vanaf 1960 groeide International Telephone & Telegraph ITT uit tot een conglomeraat van meer dan 350 bedrijven in tal van sectoren, waaronder papierfabrieken, bakkerijen, hotels, financiële dienstverlening en telecommunicatie- en elektronica-activiteiten. Deze groei leidde uiteindelijk tot de neergang van het multinationale bedrijf.}

_{In mijn tijd bij ITT, tussen 1987 en 2010, vond een reorganisatie plaats onder de in 1979 aangestelde CEO Rand Araskog (1931-2021). Hij had de taak vijandige overnamekandidaten buiten de deur te houden. Meer dan eens werd ITT het doelwit van corporate raiders, bedrijven die vijandige overnames doen om organisaties te dwingen speciale maatregelen te treffen die gericht zijn op het verhogen van de waarde van aandelen, zoals het vervangen van topbestuurders of het afstoten van activiteiten. Rand Araskog slaagde erin ITT te stroomlijnen door het bedrijf op te splitsen.}

_{Dat maakte dat ik in de begintijd van mijn aanstelling bij ITT Publinet, voorloper van internet en de eerste multimedia- en interactieve B2B-gids ter wereld, vlot binnenkwam bij bedrijven die afdelingen hadden overgenomen van ITT. Alcatel, dochter van het Franse staatsbedrijf CGE, had in 1986 de telecommunicatiepoot van ITT gekocht en leverde via Alcatel Nederland telefooncentrales aan de PTT en later ADSL aan KPN. En wat het Amersfoortse B-Catel Communication Technology B.V. precies deed is mij nu nog een raadsel, maar de techneuten hadden affiniteit met ITT, en tekenden gemakkelijk een contract voor een landelijke plaatsing in de interactieve B2B-gids.}

_{In ons huis Aan de Berg raakten wij onlangs in gesprek met een monteur van KPN die de nieuwste apparatuur kwam aansluiten nadat glasvezel was aangelegd. De monteur werkte al 35 jaar voor KPN (voorheen PTT Telecom), en ook BK heeft als artdirector bij een ontwerpstudio de visuele communicatie verzorgd voor onder andere KPN. Het gesprek slingerde heen en weer tussen ISDN, ADSL, VOIP, Kermit (Greenpoint) en GSM. We verstonden elkaar, en het was een gedenkwaardig moment. Waarom? Omdat KPN binnenkort stopt met de levering via het in 1881 in gebruik genomen kopernetwerk.}

_{Verlaten we hiermee het analoge tijdperk? Alleen de koperdraden in de grond herinneren ons nog aan de tijd van weleer. De ontwikkelingen gaan razendsnel, en het is amper bij te houden. Bell Telefoon Maatschappij was in 1881 de eerste aanbieder van telefonie voor particulieren en bedrijven in Nederland. ITT Nederland startte in 1935 met de productie van telefoons. Op het moment dat ITT in 1986 wordt verkocht aan het Franse CGE (nu Alcatel-Lucent) werkten er meer dan 200 mensen. Ooit was ITT een van de grootste bedrijven ter wereld, maar op veel sympathie kon het bedrijf niet rekenen.}

_{De Amerikaanse multinational stond bekend als een ‘autonome entiteit met een eigen buitenlands beleid, een inlichtingendienst en een politieke staf’. Het bedrijf was trots op zijn plek in het militair-industriële complex, een netwerk van individuen en organisaties die betrokken zijn bij de productie van wapens en militaire technologie. Lees het boek The Sovereign State of ITT uit 1973. Hierin wordt uitgelegd hoe nationale regeringen worden verzwakt door multinationale ondernemingen. En wat was de rol van ITT in aanloop naar de militaire staatsgreep in Chili in 1973?}

_{De Chileense Salvador Allende was een socialistische president die in 1970 op democratische wijze werd gekozen. Het was de tijd van de Koude Oorlog en de VS duldden, na Cuba, geen tweede communistisch land in de kapitalistische regio. De regering-Allende (1970-1973) had een rechtvaardige maatschappij voor alle Chilenen voor ogen. Chili was een potentieel rijk land maar leefde in dramatische armoede. Allende vatte het plan op om banken en kopermijnen, die voornamelijk in handen waren van Amerikaanse bedrijven, te nationaliseren. Het koper bevond zich in Chili, maar de winsten werden in New York gemaakt.}

_{Ook de Chileense telefoonmaatschappij, waarvan ITT voor zeventig procent eigenaar was, stond vanwege het politieke belang op de lijst voor nationalisatie. ITT had veel te verliezen. De multinational controleerde, te midden van talloze belangen, het telecommunicatienetwerk van Chili. ITT zou na Allende’s overwinning in 1970 met enkele Chileense militairen hebben samengespannen om Allende’s ambtsaanvaarding te voorkomen. Allende beschuldigde ITT ervan het land te ontwrichten en een burgeroorlog uit te lokken. De VS financierde terroristische acties, stuurde wapens en steunde de media om propagandacampagnes te voeden.}

_{In zijn toespraak tot de VN in 1972 trok Allende een bredere les voor de internationale gemeenschap uit de ITT-affaire. Hij benadrukte de financiële macht van ITT, waarvan het kapitaal groter was dan het budget van verschillende Latijns-Amerikaanse landen bij elkaar. De pogingen van ITT om Allende ervan te weerhouden zijn ambt te aanvaarden, en de daaropvolgende pogingen zijn regering te destabiliseren, waren representatief, zei hij, ‘voor een directe confrontatie tussen grote mondiale organisaties en regeringen. Kortom, organisaties als ITT ondermijnen het politieke wereldsysteem.’}

_{Op 11 september 1973 pleegde legerleider Pinochet een militaire staatsgreep. Salvador Allende werd op die dag dood in zijn huis gevonden. Uiteindelijk zorgde Bill Clinton ervoor dat in 1999 rond de 1100 regeringsdocumenten werden vrijgegeven die inzicht zouden geven in de betrokkenheid van de VS bij de voorbereiding van de militaire coup. In 2003 verklaarde minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell in een televisie-interview dat ‘wat er in Chili en met Allende is gebeurd in de jaren zeventig niet iets is waar men trots op kan zijn als onderdeel van de Amerikaanse geschiedenis’.}

_{Welke parallel valt er te trekken? Krijgt straks te rijkste man op aarde Elon Musk een invloedrijke overheidspositie, en kan hij daarmee binnenkort de regels voor zijn eigen bedrijven bepalen? Musk, die financieel fors bijdroeg aan de verkiezingscampagne van Donald Trump, hoopt opdrachten te krijgen van het Pentagon. Tevens wil hij flink het mes zetten in de overheidsuitgaven. Gaat hij hiermee op dezelfde manier te werk als bij het omvormen van Twitter naar X? Met minder regels, minder uitgaven, minder mensen? En vooral minder controle?}

_{Via X circuleerde er tijdens de afgelopen Amerikaanse verkiezingscampagne veel desinformatie. Lees ook de column Marketing over de Amerikaanse verkiezingen in 2016 en de beïnvloeding door nepwebsites. Hoe groot de invloed was op de verkiezingsuitslag is moeilijk te zeggen. Ook in de tijd van Allende speelden verschillende media een belangrijke rol. Het gros was rechtsconservatief, en er was onvoldoende tegenwicht in de vorm van progressieve kranten. In de jaren zeventig bestond er uiteraard al wel televisie, maar de radio en de kranten waren nog altijd erg belangrijk.}

_{Radiozenders werken bijna altijd. Radio-ontvangst is ongecompliceerd en in gebieden waar geen internet is kun je met een goedkope kortegolfradio de halve wereld binnenhalen. Internet kan worden platgelegd, maar radiozenders zijn lastiger uit te schakelen. Daarom zijn ze er nog steeds. Tegenwoordig zijn bijna alle radiostations via internet te beluisteren. Maar die missen de betovering van weleer. Wie kent nog de succesvolle Paul Vlaanderen-hoorspelen die zijn uitgezonden tussen 1939 en 1969 en die de luisteraar jarenlang aan de radio gekluisterd hield, ook toen er al televisie was.}

_{Maar hét hoorspel dat in 1938 wereldgeschiedenis schreef is The War of the Worlds van de Amerikaanse acteur, regisseur en scenarioschrijver Orson Welles (1915-1985). Hij bracht op Halloween van dat jaar een sciencefictionhoorspel op de radio waarin aardbewoners door wezens van de planeet Mars werden aangevallen. Het hoorspel was gebaseerd op de sciencefictionroman The War of the Worlds uit 1898 van H.G. Wells, een boek over de invasie van buitenaardse wezens die het plan hadden opgevat het Victoriaanse Engeland uit te schakelen.}

_{Orson Welles wilde het allemaal zo realistisch mogelijk laten lijken. Het radioprogramma begon als muziekprogramma en werd onderbroken door nieuwsberichten over de invasie van wezens van Mars. Ook werd een vreemde explosie op Mars gemeld, en werd bekend gemaakt dat een cilinder uit Mars was neergestort bij New Jersey. Al snel volgden berichten over soortgelijke cilinders elders in de VS. Ten slotte meldde het nieuws dat het leger niets kon beginnen tegen de schepsels van Mars met hun geavanceerde machines. Het was een natuurgetrouwe vertelling, en het hoorspel trok mensen al snel in het verhaal.}

_{Aan het einde van de uitzending attendeerde Orson Welles de luisteraars erop dat het een hoorspel was. Maar dat kon niet voorkomen dat sommige mensen in paniek raakten en dachten dat New Jersey echt werd aangevallen. Veel luisteraars misten of negeerden het begin van het programma, waarin duidelijk werd uitgelegd dat het om een verzonnen verhaal ging. Met de dreiging van een ophanden zijnde nieuwe wereldoorlog dachten sommige mensen dat de nieuwsberichten echt waren. Nieuws werd in die tijd nog voor waar aangenomen.}

_{Orson Welles werd op slag bekend. Hij was daarna regelmatig te zien in tv-programma’s, reclamespotjes en films. In 1980 speelde hij de rol van investeerder John Pierpont Morgan in een film over Nikola Tesla: The Secret of Nikola Tesla. Volgt het leven hier de kunst of is het andersom? Tesla-eigenaar Elon Musk wil dat zijn ruimtebedrijf SpaceX binnen twee jaar ongeveer vijf onbemande Starship-missies naar Mars lanceert. Dat schrijft hij in september 2024 op X. Als al die missies veilig landen zou bemande ruimtevaart in de daaropvolgende jaren mogelijk moeten zijn.}

_{Wist je dat The War of the Worlds veertig jaar later opnieuw wereldberoemd is geworden? In 1978 scoorde Jeff Wayne met zijn muzikale hervertelling van het boek van H.G. Wells uit 1898 een wereldhit. Het muzikale verhaal met hier en daar gesproken tekst is een bijzondere combinatie van rock- en orkestmuziek aangevuld met synthesizers. Het was een enorme klus om dit elektronisch spektakel te maken, maar het is een blijvend kunstwerk waar je je fantasie op los kunt laten.} _{In het Eindhovense NatLab werd eind jaren vijftig van de vorige eeuw al elektronische muziek opgenomen. Apparaten, die eigenlijk niet waren ontworpen om muziek mee te maken, stelden gerenommeerde componisten in staat om op een nieuwe manier met geluid aan de slag te gaan.}

_{Tijdens de Wereldtentoonstelling in 1958 in Brussel kwamen landen voor het eerst na de Tweede Wereldoorlog weer bij elkaar om hun ontwikkelingen op het gebied van technologie, architectuur of cultuur te laten zien. Het Nederlandse Philipspaviljoen stond in het teken van vooruitgang en technische innovatie. Het gebouw was een ontwerp van de architecten Le Corbusier en Iannis Xenakis. Speciaal voor dit evenement componeerde onder andere Edgar Varèse ‘Le Poème Électronique’, een elektroakoestisch muziekstuk uit 1958, dat nog steeds als modern wordt beschouwd.}

_{Mijn ouders bezochten tijdens de Wereldtentoonstelling in 1958 ook het Philipspaviljoen, en ik mocht mee. Weliswaar in de buik van mijn moeder. Mijn vader werkte bij een elektronicaspeciaalzaak en verkocht aan de lopende band producten van Philips, lees Installatiebedrijven. Hij werd, samen met mijn moeder, regelmatig uitgenodigd voor productpresentaties in het Evoluon, een futuristische op een vliegende schotel lijkend gebouw in Eindhoven dat diende als uithangbord voor de technologische vooruitgang waarbij Philips betrokken is geweest.}

_{En een van die technologische hoogstandjes is de transistor. De opkomst van de transistor in de jaren 1950 betekende het begin van het einde voor de dominante rol van radiobuizen in de elektronica. Transistors waren kleiner, efficiënter en duurzamer dan buizen. Een rekenchip van een vierkante cm bevat inmiddels zo’n 8.5 miljard transitoren. Een computerchip is een gigantisch netwerk van de allerkleinste schakelingen. Als je erop inzoomt lijkt het op een enorme stad met snelwegen, gebouwen en buizen van goud. Een chipstad wordt laag voor laag opgebouwd.}

_{Zoals ook Veldhoven bij Eindhoven is opgebouwd. Vanaf de tijd dat ik voor ITT langs de weg zat tot nu heb ik de stad en de regio zien uitgroeien tot een omvangrijk fabriekscomplex met productieruimten, kantoorgebouwen, magazijnen, parkeergarages en almaar uitdijende woonwijken. Toen wij in 2000 naar Antwerpen verhuisden reed ik er dagelijks langs. Om het technologische en economische potentieel van de regio te benadrukken werd in 1997 de naam Brainport Eindhoven geïntroduceerd. Op Brainport zijn bedrijven gevestigd die werken in de halfgeleiderindustrie zoals het bedrijf ASML.}

_{ASML is leverancier van chipmachines, en werd in 1984 opgericht als een joint venture tussen ASM International en Philips. Het bedrijf kreeg de naam Advanced Semiconductor Materials Lithography afgekort ASM Lithography. Later is de naam vereenvoudig tot ASML. In 1995 bracht Philips ASML naar de beurs. ASML is het enige bedrijf ter wereld dat lithografie-machines ontwerpt voor chips die inmiddels op het niveau van twee nanometer worden geprint. Deze apparaten die alleen in Veldhoven worden gemaakt, zijn nodig om krachtige AI-chips of processors voor smartphones te maken.}

_{Smartphones zijn leuk voor consumenten, maar de echte groeimarkt voor techbedrijven is kunstmatige intelligentie (AI). Chipmachines zijn ondoorgrondelijke apparaten. Het kostte ASML meer dan vijftien jaar om het complexe apparaat enigszins werkend te krijgen. Wist je dat twee-nanometerchips ongeveer de grootte hebben van een vingernagel en inmiddels zo’n 50 miljard transistors bevatten. Met veel rekenkracht kunnen miljarden documenten, informatie die wij met z’n alle de afgelopen dertig jaar online hebben gezet, worden doorzocht, en die nodig zijn voor ‘machine learning’. Bouwen we met kunstmatige intelligentie iets dat slimmer is dan wijzelf zijn?}

_{Stel dat er binnenkort voldoende automatisering is en dat veel van onze tijd vrije tijd is, hoe gaan we die dan invullen? Kunnen we de toekomst op een nieuwe manieren verbeelden? Kunstenaars zijn meesters in het visualiseren van perspectief. En ook een persoonlijke Wunderkammer geeft houvast in chaotische tijden.}

_{In het hart van Roermond op een boogscheut van ons huis Aan de Berg ligt het voormalige Philipsterrein, inmiddels bekend als Weerstand Roermond. Na de Tweede Wereldoorlog was Philips de grootste werkgever van Roermond en omstreken. In die fabrieken zijn fietsdynamo’s, scheerapparaten, radio- en tv-kasten en weerstanden gemaakt. Die weerstanden werden verwerkt in elektronica en microchips. Eerst was het nog allemaal handwerk, maar in de loop van de tijd hebben machines het werk overgenomen. In 2000 is de productie stopgezet en raakte het terrein in verval.}

_{Beste Bert Kinderdijk, Nederland kent duizenden kunstenaars die realistisch schilderen, maar slechts de absolute top van 250 fijnschilders behoort tot de Meesters van het Realisme. We nodigen jou hierbij uit om… Eind augustus ontving BK meerdere e-mails met het verzoek zich aan te sluiten bij deze organisatie. Wat was er aan de hand? Meesters van het Realisme, een initiatief uit 2023 van een commercieel bedrijf uit Roermond, biedt een platform aan kunstenaars waarmee ze contact kunnen leggen met kunstliefhebbers, kunstkopers en verzamelaars. Tevens wil de organisatie via tentoonstellingen het kopen van kunst bevorderen.}

_{BK kreeg een uitnodiging om de eerste expositie van Meesters van het Realisme te bezoeken in een galerie op het voormalige industriecomplex van Philips in Roermond. Weerstand Roermond,} _{dé plek waar kunst en creativiteit samenkomen, is een gebied dat een stempel heeft gedrukt op de geschiedenis van Roermond en dat de komende jaren nieuw leven wordt ingeblazen naar een wijk waar duurzaam wonen, creatieve bedrijvigheid en elkaar ontmoeten centraal staan. De ontwikkelingen zijn inmiddels in volle gang en het kenmerkende gebouw waar onder andere de galerie in is gevestigd is bijzonder fraai gerenoveerd.}

_{Onlangs zag ik een schilderij dat gemaakt is met behulp van kunstmatige intelligentie A.I.. De Expositie ‘Kunst-matig?‘, samengesteld door Museum Valse Kunst in Vledder, lees ook column Galeries, toont het werk van verschillende A.I.-modellen waarbij zoveel mogelijk aan het algoritme is overgelaten. Hoe dan? Door een zo kort mogelijke vraag te formuleren, bijvoorbeeld: ‘Maak een schilderij in de stijl van…….’. Uit een enorme hoeveelheid op internet geplaatste beelddata genereerde het apparaat een nieuwe afbeelding. Bekijk Het raadsel van het meisje van Mankes.}

_{Kunstmatige intelligente heeft inmiddels de kunstwereld niet onberoerd gelaten. Maar geldt dat ook voor de autonome kunstenaar? In het hoofd van de kunstenaar wordt gedacht, en dat is nog steeds een ander spoor dan een apparaat dat een ingevoerde prompt (geformuleerde vraag) uitvoert. We bouwen aan iets dat onze intelligentie te boven gaat, en we begrijpen niet meer hoe het werkt omdat het apparaat zichzelf traint met informatie die wij eerst zelf online hebben gezet. Kan de overheid nog ingrijpen of is het te laat en eist het zijn tol nu techbedrijven min of meer vrij baan krijgen?}

_{Ontdek waar ideeën vandaan komen! Bezoek plekken waar de Wunderkammer nog springlevend is; Naturalis Leiden met een wetenschappelijke verzameling van miljoenen objecten, ARTIS-Groote Museum in Amsterdam, Teylers Museum in Haarlem, De Museumfabriek in Enschede en de collectie van het MAS in Antwerpen, een verzameling van meer dan 600.000 objecten. Maak kennis met de wondere wereld van kunstmatige intelligentie in het Philips Museum in Eindhoven en bekijk door A.I. gemaakte schilderijen in Museum Valse Kunst in Vledder. Reis naar de PAN in Amsterdam, Naarden the Art Fair, Brafa in Brussel de Tefaf in Maastricht, Art Rotterdam en Kunst aan het Hof in} _{Drenthe. Verwonder je, verbaas je en kijk je ogen uit!}


_{^{afb. ‘Hoorspel XK120‘ \| 30×40 cm, olieverf op doek \| Bert Kinderdijk 2024 afb. ‘De schutting’ \| Bert Kinderdijk BK \| Particuliere collectie}}
_{^{Tips: Let op! De tips hebben geen link, kopieer de regel en plaats die in de browser}} _{^{Is de wet van Moore nog steeds relevant? Galerie Lieve Hemel Amsterdam Kunstbeurs \| PAN Amsterdam 2024 Website \| De ‘Kunst- und Wunderkammer’ als voorloper van musea \| Historiek TV-serie \| Dr. Nasrs Wunderkammer \| Ramsey Nasr}} _{^{Kunstkamer schilderijen van de Antwerpse kunstschilder Frans Francken de Jonge (1581-1642) Boek \| 500 jaar verzamelen in Antwerpen, een passioneel verhaal}} _{^{Museum \| Snijders&Rockoxhuis – Een museum van twee kunstverzamelaars in het hart van de stad}} _^Antwerpen _{^{Boek \| Massimo Listri \| Kabinet van rariteiten \| Taschen}} _{^{Museum \| Naturalis Leiden \| Wetenschappelijke verzameling van miljoenen objecten}} _{^{Natura Artis Magistra \| ARTIS-Groote Museum Amsterdam}} _{^{Museum \| In Teylers Museum is de ‘Wunderkammer’ nog springlevend}} _{^{De Museumfabriek Enschede \| Een groot deel van het museum is omgetoverd tot Wunderkammer}} _{^{Museum aan de Stroom, MAS Antwerpen \| Een verzameling van meer dan 600.000 objecten}} _{^{Jaguar XK120 \| Eerste naoorlogse sportauto die Jaguar produceerde}} _{^{Hoe een radiobuis de wereld veranderde}} _{^{Bell Labs \| Onderzoeks- en ontwikkelingslaboratoria van AT&T, het Amerikaanse nationale telefoonbedrijf}} _{^{Waarom is de transistor de belangrijkste uitvinding van de twintigste eeuw? \| NPO Kennis}} _{^{Museum \| Philips Museum Eindhoven}} _{^{Evoluon \| Philips Museum Eindhoven Museum \| Omroep Zender Museum \| Lopikerkapel}} _{^{De uitvinding van de transistor \| Computerhistory.org}} _{^{International Telephone & Telegraph ITT}} _{^{Boek \| De strijd om ITT, een verslag uit de directiekamer \| Rand V. Araskog}} _{^{Historisch overzicht ITT Nederland}} _{^{ITT’s spectacular rise and fall}} _{^{\| Le Monde diplomatique}} _{^{Boek \| The Sovereign State of ITT \| Anthony Sampson}} _{^{Staatsgreep Chili \| Lava Media}} _{^{ITT in Chili \| Nacla.org}} _{^{The Good, The Bad, The Assemblage: ITT, IBM and Chile}} _{^{\| Centre for International Law}} _{^{Documentaire \| Chili en de dood van Allende \| Andere Tijden}} _{^{Hoorspel \| Paul Vlaanderen \| Geronimo hoorspelen}} _{^{Hoorspel \| The War of the Worlds \| Orson Welles Boek \| The War of the Worlds uit 1898 van H.G. Wells}} _{^{Muziek \| The War of the Worlds Jeff Wayne, 1978}} _{^{Film \| The Secret of Nikola Tesla, 1980}} _{^{Boek \| In Orbit, het leven op onze planeet zoals je het nog nooit eerder hebt gezien \| Samantha Harvey \| Winnaar van de Booker Prize 2024 \| De Bezige Bij}} _{^{Podcast \| Poème Électronique: een duik in de geschiedenis van elektronische muziek Brainport Eindhoven Documentaire \| Het geheim van ASML \| VPRO Tegenlicht}} _{^{Boek \| Chris Miller \| Chip War The Fight for the World’s Most Critical Technology}} _{^{YouTube \| Achter de schermen: chips in je smartphone \| Bram Nauta, chipontwerper}} _{^{Boek \| Geschiedenis van Philips Roermond}} _{^{Artikel \| Weerstanden \| soorten, combineren en berekenen \| TME.eu}} _{^{Weerstand Roermond \| Katalysator voor creatieve energie op het voormalige Philips terrein}} _{^{Meesters van het Realisme}} _{^{Expositie \| ‘Kunst-matig’ \| Museum Valse Kunst Vledder}} _{^{Boek \| Kunstzinnige intelligentie \| Generatieve AI \| Bob Timroff Bob van Duuren}} _{^{Artikel \| Kunstmatige intelligentie of matig intelligente kunst? \| demens.nu}}

Afb schilderij Hoorspel XK120 Bert Kinderdijk, BK 2024. Afb De schutting BK particuliere collectie

_{^{afb. ‘Hoorspel XK120‘ | 30×40 cm, olieverf op doek | Bert Kinderdijk 2024
afb. ‘De schutting’ | Bert Kinderdijk BK | Particuliere collectie}}

_{Bepaalt de Wet van Moore op dit moment nog altijd hoe de wereld er vandaag de dag uitziet? De Amerikaanse scheikundige Gordon Moore (1943-2023), een van de oprichters van Intel, voorspelde in 1965 al dat homecomputers, automatisch gecontroleerde auto’s en persoonlijke mobiele communicatie voor iedereen bereikbaar zou worden. Waarom? Omdat hij vaststelde dat het aantal transistors dat op één chip zou passen elke twee jaar zou verdubbelen. Hiermee nam de rekencapaciteit van chips exponentieel toe.}

_{Het aardige van samenleven met een kunstenaar is dat je op gezette tijden naar iets staat te kijken wat je niet direct kan bevatten. In november legde BK (echtgenoot en beeldend kunstenaar) de laatste hand aan een mysterieus maar zeer aangenaam schilderijtje met de titel Hoorspel XK120, zie afbeelding bij dit verhaal. Dit schilderij wordt onder andere van 24 november tot 1 december door Galerie Lieve Hemel op de PAN in Amsterdam tentoongesteld. Het PAN-thema van 2024, Hedendaagse Wunderkammer, zet bezoekers op het spoor zijn of haar leefomgeving vorm te geven aan de hand van persoonlijk verzamelde objecten.}

_{Wunderkammer? Jawel. Een Wunderkammer was vroeger bedoeld om te pronken, maar ook om chaos te ordenen. Het was een poging om alle wonderen van de schepping bij elkaar te zetten in een kamer of een kast, een soort rariteitenkabinet van opgezette dieren, wetenschappelijk materiaal, schelpen, boeken, munten en kunst. Wunderkammers waren vooral in de 16e, 17e en 18e eeuw populair. Waarom? Omdat steeds meer mensen gingen reizen én omdat de interesse voor planten en dieren toenam. Vandaag de dag zijn Wunderkammers verzamelingen die het persoonlijke verhaal vertellen van een verzamelaar.}

_{De Kunst- en Wunderkammer is eigenlijk de voorloper van het museum zoals wij dat nu kennen. Het is mijn favoriete genre in de schilderkunst. Bekijk vooral de kunstkamerschilderijen van de Antwerpse kunstschilder Frans Francken de Jonge (1581-1642). Hij maakte in 1620 al schilderijen van kunst- en rariteitenverzamelingen. Antwerpen telde in de zestiende en zeventiende eeuw een aantal van ’s werelds meest gerenommeerde kunstcollecties. Het kunstboek 500 jaar verzamelen in Antwerpen, een passioneel verhaal, laat Antwerpse verzamelingen zien van de zestiende eeuw tot nu.}

_{Hoorspel XK120, het werk van BK, past wat mij betreft perfect in een hedendaagse kunstkamer. Ik leg uit waarom. De XK120, de eerste sportwagen die Jaguar na de Tweede Wereldoorlog bouwde, beweegt zich binnen het schilderij in een raadselachtig industrieel landschap dat doet denken aan de enorme industriële complexen met mysterieus verlichte en veelal blok- en cilindervormige gebouwen die zijn ontstaan in de jaren vijftig van de vorige eeuw, en die nu allemaal functioneren dankzij de uitvinding van een apparaat. Hoorspel XK120 verwijst naar die ontwikkeling. En dat verhaal begint bij de radiolamp.}

_{Wist je dat de eerste radiolampen begin 1900 zijn uitgevonden? Philips werd als fabrikant van gloeilampen door radiopionier Hanso Izerda in 1918 gevraagd om radiolampen te maken. De uitvinding in het NatLab (Natuurkundig Laboratorium van Philips) van de pentode, een bijzondere radiobuis annex versterker, zorgde destijds voor wereldwijde bekendheid van het Eindhovense bedrijf. De radio maakte het mogelijk om draadloos informatie uit te wisselen en Hanso Idzerda verzorgde op 6 november 1916 de allereerste radio-uitzending in Nederland.}

_{Het NatLab was dé broedplaats van Philips voor experimenten en uitvindingen. Medewerkers kregen de vrije hand en er werden wetenschappers uitgenodigd om lezingen te houden onder wie Albert Einstein. Ook werd vanuit het NatLab de eerste kortegolf radio-uitzending uitgezonden. Eén van de bekendste ruimtes in het NatLab was de Koninginnekamer. Vanuit deze ruimte spraken koningin Wilhelmina en prinses Juliana in 1927 Nederlands Indië toe. En fungeerde het NatLab ook niet als muziekstudio om totaal nieuwe elektronische muziek te produceren?}

_{Tijdens mijn werkzaamheden voor de Gouden Gids bezocht ik regelmatig uitvinders in schuurtjes. Wordt er niet gezegd dat elke uitvinding van betekenis afkomstig is van een man in een schuurtje? Bij Philips dachten ze er duidelijk anders over. Daar bouwden ze een grote ‘schuur’, het NatLab, waar mensen uit verschillende vakgebieden bij elkaar werden gezet. De optelsom van kennis werd nog eens positief beïnvloed door het synergie-effect. Met andere woorden; als verschillende specialisten met elkaar samenwerken zal het eindresultaat beter zijn dan de optelling van de individuele experts afzonderlijk.}

_{Na de Tweede Wereldoorlog ruilde Philips zijn pentode-patent met het Amerikaanse Bell Labs voor een licentie op de transistor, een elektronische schakelaar die elektriciteit kan doorlaten of tegenhouden. De transistor is in 1947 uitgevonden door William Shockley, John Bardeen en Walter Brattain van Bell Telephone Laboratories (Bell Labs), het onderzoeks- en ontwikkelingslaboratorium van het Amerikaanse telefoonbedrijf AT&T. Het is de belangrijkste uitvinding van de twintigste eeuw. Waarom? Door de komst van de transistor raakte de ontwikkeling van elektronica in een stroomversnelling.}

_{Bij Bell Labs vonden ze dat het verfijnen van de transistor een stuk vlotter zou gaan als het onderzoek gecontroleerd zou worden gedeeld met andere bedrijven. In 1951 en 1952 organiseerde Bell Labs een aantal symposia om kennis over wat de transistor allemaal kon te onthullen. Via het Bell-symposium in 1952 komt de noodzakelijke basiskennis ook bij Philips terecht. Dan begint de echte ontwikkeling. Philips slaagt er in 1954 in de eerste door het bedrijf verbeterde transistors op de markt brengen, en wordt hiermee de enige Europese halfgeleiderfabrikant van belang.}

_{Wist je dat ITT, de voormalige eigenaar van Promedia en uitgever van de Gouden Gids in België, Ierland, Nederland, Portugal, Puerto Rico, Roemenië en Zuid-Afrika, ook een tijdje eigenaar is geweest van het Amerikaanse Bell Telephone? Vanaf 1960 groeide International Telephone & Telegraph ITT uit tot een conglomeraat van meer dan 350 bedrijven in tal van sectoren, waaronder papierfabrieken, bakkerijen, hotels, financiële dienstverlening en telecommunicatie- en elektronica-activiteiten. Deze groei leidde uiteindelijk tot de neergang van het multinationale bedrijf.}

_{In mijn tijd bij ITT, tussen 1987 en 2010, vond een reorganisatie plaats onder de in 1979 aangestelde CEO Rand Araskog (1931-2021). Hij had de taak vijandige overnamekandidaten buiten de deur te houden. Meer dan eens werd ITT het doelwit van corporate raiders, bedrijven die vijandige overnames doen om organisaties te dwingen speciale maatregelen te treffen die gericht zijn op het verhogen van de waarde van aandelen, zoals het vervangen van topbestuurders of het afstoten van activiteiten. Rand Araskog slaagde erin ITT te stroomlijnen door het bedrijf op te splitsen.}

_{Dat maakte dat ik in de begintijd van mijn aanstelling bij ITT Publinet, voorloper van internet en de eerste multimedia- en interactieve B2B-gids ter wereld, vlot binnenkwam bij bedrijven die afdelingen hadden overgenomen van ITT. Alcatel, dochter van het Franse staatsbedrijf CGE, had in 1986 de telecommunicatiepoot van ITT gekocht en leverde via Alcatel Nederland telefooncentrales aan de PTT en later ADSL aan KPN. En wat het Amersfoortse B-Catel Communication Technology B.V. precies deed is mij nu nog een raadsel, maar de techneuten hadden affiniteit met ITT, en tekenden gemakkelijk een contract voor een landelijke plaatsing in de interactieve B2B-gids.}

_{In ons huis Aan de Berg raakten wij onlangs in gesprek met een monteur van KPN die de nieuwste apparatuur kwam aansluiten nadat glasvezel was aangelegd. De monteur werkte al 35 jaar voor KPN (voorheen PTT Telecom), en ook BK heeft als artdirector bij een ontwerpstudio de visuele communicatie verzorgd voor onder andere KPN. Het gesprek slingerde heen en weer tussen ISDN, ADSL, VOIP, Kermit (Greenpoint) en GSM. We verstonden elkaar, en het was een gedenkwaardig moment. Waarom? Omdat KPN binnenkort stopt met de levering via het in 1881 in gebruik genomen kopernetwerk.}

_{Verlaten we hiermee het analoge tijdperk? Alleen de koperdraden in de grond herinneren ons nog aan de tijd van weleer. De ontwikkelingen gaan razendsnel, en het is amper bij te houden. Bell Telefoon Maatschappij was in 1881 de eerste aanbieder van telefonie voor particulieren en bedrijven in Nederland. ITT Nederland startte in 1935 met de productie van telefoons. Op het moment dat ITT in 1986 wordt verkocht aan het Franse CGE (nu Alcatel-Lucent) werkten er meer dan 200 mensen. Ooit was ITT een van de grootste bedrijven ter wereld, maar op veel sympathie kon het bedrijf niet rekenen.}

_{De Amerikaanse multinational stond bekend als een ‘autonome entiteit met een eigen buitenlands beleid, een inlichtingendienst en een politieke staf’. Het bedrijf was trots op zijn plek in het militair-industriële complex, een netwerk van individuen en organisaties die betrokken zijn bij de productie van wapens en militaire technologie. Lees het boek The Sovereign State of ITT uit 1973. Hierin wordt uitgelegd hoe nationale regeringen worden verzwakt door multinationale ondernemingen. En wat was de rol van ITT in aanloop naar de militaire staatsgreep in Chili in 1973?}

_{De Chileense Salvador Allende was een socialistische president die in 1970 op democratische wijze werd gekozen. Het was de tijd van de Koude Oorlog en de VS duldden, na Cuba, geen tweede communistisch land in de kapitalistische regio. De regering-Allende (1970-1973) had een rechtvaardige maatschappij voor alle Chilenen voor ogen. Chili was een potentieel rijk land maar leefde in dramatische armoede. Allende vatte het plan op om banken en kopermijnen, die voornamelijk in handen waren van Amerikaanse bedrijven, te nationaliseren. Het koper bevond zich in Chili, maar de winsten werden in New York gemaakt.}

_{Ook de Chileense telefoonmaatschappij, waarvan ITT voor zeventig procent eigenaar was, stond vanwege het politieke belang op de lijst voor nationalisatie. ITT had veel te verliezen. De multinational controleerde, te midden van talloze belangen, het telecommunicatienetwerk van Chili. ITT zou na Allende’s overwinning in 1970 met enkele Chileense militairen hebben samengespannen om Allende’s ambtsaanvaarding te voorkomen. Allende beschuldigde ITT ervan het land te ontwrichten en een burgeroorlog uit te lokken. De VS financierde terroristische acties, stuurde wapens en steunde de media om propagandacampagnes te voeden.}

_{In zijn toespraak tot de VN in 1972 trok Allende een bredere les voor de internationale gemeenschap uit de ITT-affaire. Hij benadrukte de financiële macht van ITT, waarvan het kapitaal groter was dan het budget van verschillende Latijns-Amerikaanse landen bij elkaar. De pogingen van ITT om Allende ervan te weerhouden zijn ambt te aanvaarden, en de daaropvolgende pogingen zijn regering te destabiliseren, waren representatief, zei hij, ‘voor een directe confrontatie tussen grote mondiale organisaties en regeringen. Kortom, organisaties als ITT ondermijnen het politieke wereldsysteem.’}

_{Op 11 september 1973 pleegde legerleider Pinochet een militaire staatsgreep. Salvador Allende werd op die dag dood in zijn huis gevonden. Uiteindelijk zorgde Bill Clinton ervoor dat in 1999 rond de 1100 regeringsdocumenten werden vrijgegeven die inzicht zouden geven in de betrokkenheid van de VS bij de voorbereiding van de militaire coup. In 2003 verklaarde minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell in een televisie-interview dat ‘wat er in Chili en met Allende is gebeurd in de jaren zeventig niet iets is waar men trots op kan zijn als onderdeel van de Amerikaanse geschiedenis’.}

_{Welke parallel valt er te trekken? Krijgt straks te rijkste man op aarde Elon Musk een invloedrijke overheidspositie, en kan hij daarmee binnenkort de regels voor zijn eigen bedrijven bepalen? Musk, die financieel fors bijdroeg aan de verkiezingscampagne van Donald Trump, hoopt opdrachten te krijgen van het Pentagon. Tevens wil hij flink het mes zetten in de overheidsuitgaven. Gaat hij hiermee op dezelfde manier te werk als bij het omvormen van Twitter naar X? Met minder regels, minder uitgaven, minder mensen? En vooral minder controle?}

_{Via X circuleerde er tijdens de afgelopen Amerikaanse verkiezingscampagne veel desinformatie. Lees ook de column Marketing over de Amerikaanse verkiezingen in 2016 en de beïnvloeding door nepwebsites. Hoe groot de invloed was op de verkiezingsuitslag is moeilijk te zeggen. Ook in de tijd van Allende speelden verschillende media een belangrijke rol. Het gros was rechtsconservatief, en er was onvoldoende tegenwicht in de vorm van progressieve kranten. In de jaren zeventig bestond er uiteraard al wel televisie, maar de radio en de kranten waren nog altijd erg belangrijk.}

_{Radiozenders werken bijna altijd. Radio-ontvangst is ongecompliceerd en in gebieden waar geen internet is kun je met een goedkope kortegolfradio de halve wereld binnenhalen. Internet kan worden platgelegd, maar radiozenders zijn lastiger uit te schakelen. Daarom zijn ze er nog steeds. Tegenwoordig zijn bijna alle radiostations via internet te beluisteren. Maar die missen de betovering van weleer. Wie kent nog de succesvolle Paul Vlaanderen-hoorspelen die zijn uitgezonden tussen 1939 en 1969 en die de luisteraar jarenlang aan de radio gekluisterd hield, ook toen er al televisie was.}

_{Maar hét hoorspel dat in 1938 wereldgeschiedenis schreef is The War of the Worlds van de Amerikaanse acteur, regisseur en scenarioschrijver Orson Welles (1915-1985). Hij bracht op Halloween van dat jaar een sciencefictionhoorspel op de radio waarin aardbewoners door wezens van de planeet Mars werden aangevallen. Het hoorspel was gebaseerd op de sciencefictionroman The War of the Worlds uit 1898 van H.G. Wells, een boek over de invasie van buitenaardse wezens die het plan hadden opgevat het Victoriaanse Engeland uit te schakelen.}

_{Orson Welles wilde het allemaal zo realistisch mogelijk laten lijken. Het radioprogramma begon als muziekprogramma en werd onderbroken door nieuwsberichten over de invasie van wezens van Mars. Ook werd een vreemde explosie op Mars gemeld, en werd bekend gemaakt dat een cilinder uit Mars was neergestort bij New Jersey. Al snel volgden berichten over soortgelijke cilinders elders in de VS. Ten slotte meldde het nieuws dat het leger niets kon beginnen tegen de schepsels van Mars met hun geavanceerde machines. Het was een natuurgetrouwe vertelling, en het hoorspel trok mensen al snel in het verhaal.}

_{Aan het einde van de uitzending attendeerde Orson Welles de luisteraars erop dat het een hoorspel was. Maar dat kon niet voorkomen dat sommige mensen in paniek raakten en dachten dat New Jersey echt werd aangevallen. Veel luisteraars misten of negeerden het begin van het programma, waarin duidelijk werd uitgelegd dat het om een verzonnen verhaal ging. Met de dreiging van een ophanden zijnde nieuwe wereldoorlog dachten sommige mensen dat de nieuwsberichten echt waren. Nieuws werd in die tijd nog voor waar aangenomen.}

_{Orson Welles werd op slag bekend. Hij was daarna regelmatig te zien in tv-programma’s, reclamespotjes en films. In 1980 speelde hij de rol van investeerder John Pierpont Morgan in een film over Nikola Tesla: The Secret of Nikola Tesla. Volgt het leven hier de kunst of is het andersom? Tesla-eigenaar Elon Musk wil dat zijn ruimtebedrijf SpaceX binnen twee jaar ongeveer vijf onbemande Starship-missies naar Mars lanceert. Dat schrijft hij in september 2024 op X. Als al die missies veilig landen zou bemande ruimtevaart in de daaropvolgende jaren mogelijk moeten zijn.}

_{Wist je dat The War of the Worlds veertig jaar later opnieuw wereldberoemd is geworden? In 1978 scoorde Jeff Wayne met zijn muzikale hervertelling van het boek van H.G. Wells uit 1898 een wereldhit. Het muzikale verhaal met hier en daar gesproken tekst is een bijzondere combinatie van rock- en orkestmuziek aangevuld met synthesizers. Het was een enorme klus om dit elektronisch spektakel te maken, maar het is een blijvend kunstwerk waar je je fantasie op los kunt laten.} _{In het Eindhovense NatLab werd eind jaren vijftig van de vorige eeuw al elektronische muziek opgenomen. Apparaten, die eigenlijk niet waren ontworpen om muziek mee te maken, stelden gerenommeerde componisten in staat om op een nieuwe manier met geluid aan de slag te gaan.}

_{Tijdens de Wereldtentoonstelling in 1958 in Brussel kwamen landen voor het eerst na de Tweede Wereldoorlog weer bij elkaar om hun ontwikkelingen op het gebied van technologie, architectuur of cultuur te laten zien. Het Nederlandse Philipspaviljoen stond in het teken van vooruitgang en technische innovatie. Het gebouw was een ontwerp van de architecten Le Corbusier en Iannis Xenakis. Speciaal voor dit evenement componeerde onder andere Edgar Varèse ‘Le Poème Électronique’, een elektroakoestisch muziekstuk uit 1958, dat nog steeds als modern wordt beschouwd.}

_{Mijn ouders bezochten tijdens de Wereldtentoonstelling in 1958 ook het Philipspaviljoen, en ik mocht mee. Weliswaar in de buik van mijn moeder. Mijn vader werkte bij een elektronicaspeciaalzaak en verkocht aan de lopende band producten van Philips, lees Installatiebedrijven. Hij werd, samen met mijn moeder, regelmatig uitgenodigd voor productpresentaties in het Evoluon, een futuristische op een vliegende schotel lijkend gebouw in Eindhoven dat diende als uithangbord voor de technologische vooruitgang waarbij Philips betrokken is geweest.}

_{En een van die technologische hoogstandjes is de transistor. De opkomst van de transistor in de jaren 1950 betekende het begin van het einde voor de dominante rol van radiobuizen in de elektronica. Transistors waren kleiner, efficiënter en duurzamer dan buizen. Een rekenchip van een vierkante cm bevat inmiddels zo’n 8.5 miljard transitoren. Een computerchip is een gigantisch netwerk van de allerkleinste schakelingen. Als je erop inzoomt lijkt het op een enorme stad met snelwegen, gebouwen en buizen van goud. Een chipstad wordt laag voor laag opgebouwd.}

_{Zoals ook Veldhoven bij Eindhoven is opgebouwd. Vanaf de tijd dat ik voor ITT langs de weg zat tot nu heb ik de stad en de regio zien uitgroeien tot een omvangrijk fabriekscomplex met productieruimten, kantoorgebouwen, magazijnen, parkeergarages en almaar uitdijende woonwijken. Toen wij in 2000 naar Antwerpen verhuisden reed ik er dagelijks langs. Om het technologische en economische potentieel van de regio te benadrukken werd in 1997 de naam Brainport Eindhoven geïntroduceerd. Op Brainport zijn bedrijven gevestigd die werken in de halfgeleiderindustrie zoals het bedrijf ASML.}

_{ASML is leverancier van chipmachines, en werd in 1984 opgericht als een joint venture tussen ASM International en Philips. Het bedrijf kreeg de naam Advanced Semiconductor Materials Lithography afgekort ASM Lithography. Later is de naam vereenvoudig tot ASML. In 1995 bracht Philips ASML naar de beurs. ASML is het enige bedrijf ter wereld dat lithografie-machines ontwerpt voor chips die inmiddels op het niveau van twee nanometer worden geprint. Deze apparaten die alleen in Veldhoven worden gemaakt, zijn nodig om krachtige AI-chips of processors voor smartphones te maken.}

_{Smartphones zijn leuk voor consumenten, maar de echte groeimarkt voor techbedrijven is kunstmatige intelligentie (AI). Chipmachines zijn ondoorgrondelijke apparaten. Het kostte ASML meer dan vijftien jaar om het complexe apparaat enigszins werkend te krijgen. Wist je dat twee-nanometerchips ongeveer de grootte hebben van een vingernagel en inmiddels zo’n 50 miljard transistors bevatten. Met veel rekenkracht kunnen miljarden documenten, informatie die wij met z’n alle de afgelopen dertig jaar online hebben gezet, worden doorzocht, en die nodig zijn voor ‘machine learning’. Bouwen we met kunstmatige intelligentie iets dat slimmer is dan wijzelf zijn?}

_{Stel dat er binnenkort voldoende automatisering is en dat veel van onze tijd vrije tijd is, hoe gaan we die dan invullen? Kunnen we de toekomst op een nieuwe manieren verbeelden? Kunstenaars zijn meesters in het visualiseren van perspectief. En ook een persoonlijke Wunderkammer geeft houvast in chaotische tijden.}

_{In het hart van Roermond op een boogscheut van ons huis Aan de Berg ligt het voormalige Philipsterrein, inmiddels bekend als Weerstand Roermond. Na de Tweede Wereldoorlog was Philips de grootste werkgever van Roermond en omstreken. In die fabrieken zijn fietsdynamo’s, scheerapparaten, radio- en tv-kasten en weerstanden gemaakt. Die weerstanden werden verwerkt in elektronica en microchips. Eerst was het nog allemaal handwerk, maar in de loop van de tijd hebben machines het werk overgenomen. In 2000 is de productie stopgezet en raakte het terrein in verval.}

_{Beste Bert Kinderdijk, Nederland kent duizenden kunstenaars die realistisch schilderen, maar slechts de absolute top van 250 fijnschilders behoort tot de Meesters van het Realisme. We nodigen jou hierbij uit om… Eind augustus ontving BK meerdere e-mails met het verzoek zich aan te sluiten bij deze organisatie. Wat was er aan de hand? Meesters van het Realisme, een initiatief uit 2023 van een commercieel bedrijf uit Roermond, biedt een platform aan kunstenaars waarmee ze contact kunnen leggen met kunstliefhebbers, kunstkopers en verzamelaars. Tevens wil de organisatie via tentoonstellingen het kopen van kunst bevorderen.}

_{BK kreeg een uitnodiging om de eerste expositie van Meesters van het Realisme te bezoeken in een galerie op het voormalige industriecomplex van Philips in Roermond. Weerstand Roermond,} _{dé plek waar kunst en creativiteit samenkomen, is een gebied dat een stempel heeft gedrukt op de geschiedenis van Roermond en dat de komende jaren nieuw leven wordt ingeblazen naar een wijk waar duurzaam wonen, creatieve bedrijvigheid en elkaar ontmoeten centraal staan. De ontwikkelingen zijn inmiddels in volle gang en het kenmerkende gebouw waar onder andere de galerie in is gevestigd is bijzonder fraai gerenoveerd.}

_{Onlangs zag ik een schilderij dat gemaakt is met behulp van kunstmatige intelligentie A.I.. De Expositie ‘Kunst-matig?‘, samengesteld door Museum Valse Kunst in Vledder, lees ook column Galeries, toont het werk van verschillende A.I.-modellen waarbij zoveel mogelijk aan het algoritme is overgelaten. Hoe dan? Door een zo kort mogelijke vraag te formuleren, bijvoorbeeld: ‘Maak een schilderij in de stijl van…….’. Uit een enorme hoeveelheid op internet geplaatste beelddata genereerde het apparaat een nieuwe afbeelding. Bekijk Het raadsel van het meisje van Mankes.}

_{Kunstmatige intelligente heeft inmiddels de kunstwereld niet onberoerd gelaten. Maar geldt dat ook voor de autonome kunstenaar? In het hoofd van de kunstenaar wordt gedacht, en dat is nog steeds een ander spoor dan een apparaat dat een ingevoerde prompt (geformuleerde vraag) uitvoert. We bouwen aan iets dat onze intelligentie te boven gaat, en we begrijpen niet meer hoe het werkt omdat het apparaat zichzelf traint met informatie die wij eerst zelf online hebben gezet. Kan de overheid nog ingrijpen of is het te laat en eist het zijn tol nu techbedrijven min of meer vrij baan krijgen?}

_{Ontdek waar ideeën vandaan komen! Bezoek plekken waar de Wunderkammer nog springlevend is; Naturalis Leiden met een wetenschappelijke verzameling van miljoenen objecten, ARTIS-Groote Museum in Amsterdam, Teylers Museum in Haarlem, De Museumfabriek in Enschede en de collectie van het MAS in Antwerpen, een verzameling van meer dan 600.000 objecten. Maak kennis met de wondere wereld van kunstmatige intelligentie in het Philips Museum in Eindhoven en bekijk door A.I. gemaakte schilderijen in Museum Valse Kunst in Vledder. Reis naar de PAN in Amsterdam, Naarden the Art Fair, Brafa in Brussel de Tefaf in Maastricht, Art Rotterdam en Kunst aan het Hof in} _{Drenthe. Verwonder je, verbaas je en kijk je ogen uit!}

_{^{afb. ‘Hoorspel XK120‘ | 30×40 cm, olieverf op doek | Bert Kinderdijk 2024
afb. ‘De schutting’ | Bert Kinderdijk BK | Particuliere collectie}}

_{^{Tips: Let op! De tips hebben geen link, kopieer de regel en plaats die in de browser}}
_{^{Is de wet van Moore nog steeds relevant?
Galerie Lieve Hemel Amsterdam
Kunstbeurs | PAN Amsterdam 2024
Website | De ‘Kunst- und Wunderkammer’ als voorloper van musea | Historiek
TV-serie | Dr. Nasrs Wunderkammer | Ramsey Nasr}}
_{^{Kunstkamer schilderijen van de Antwerpse kunstschilder Frans Francken de Jonge (1581-1642)
Boek | 500 jaar verzamelen in Antwerpen, een passioneel verhaal}}
_{^{Museum | Snijders&Rockoxhuis – Een museum van twee kunstverzamelaars in het hart van de stad}} _^Antwerpen
_{^{Boek | Massimo Listri | Kabinet van rariteiten | Taschen}}
_{^{Museum | Naturalis Leiden | Wetenschappelijke verzameling van miljoenen objecten}}
_{^{Natura Artis Magistra | ARTIS-Groote Museum Amsterdam}}
_{^{Museum | In Teylers Museum is de ‘Wunderkammer’ nog springlevend}}
_{^{De Museumfabriek Enschede | Een groot deel van het museum is omgetoverd tot Wunderkammer}}
_{^{Museum aan de Stroom, MAS Antwerpen | Een verzameling van meer dan 600.000 objecten}}
_{^{Jaguar XK120 | Eerste naoorlogse sportauto die Jaguar produceerde}}
_{^{Hoe een radiobuis de wereld veranderde}}
_{^{Bell Labs | Onderzoeks- en ontwikkelingslaboratoria van AT&T, het Amerikaanse nationale telefoonbedrijf}}
_{^{Waarom is de transistor de belangrijkste uitvinding van de twintigste eeuw? | NPO Kennis}}
_{^{Museum | Philips Museum Eindhoven}}
_{^{Evoluon | Philips Museum Eindhoven
Museum | Omroep Zender Museum | Lopikerkapel}}
_{^{De uitvinding van de transistor | Computerhistory.org}}
_{^{International Telephone & Telegraph ITT}}
_{^{Boek | De strijd om ITT, een verslag uit de directiekamer | Rand V. Araskog}}
_{^{Historisch overzicht ITT Nederland}}
_{^{ITT’s spectacular rise and fall}} _{^{| Le Monde diplomatique}}
_{^{Boek | The Sovereign State of ITT | Anthony Sampson}}
_{^{Staatsgreep Chili | Lava Media}}
_{^{ITT in Chili | Nacla.org}}
_{^{The Good, The Bad, The Assemblage: ITT, IBM and Chile}} _{^{| Centre for International Law}}
_{^{Documentaire | Chili en de dood van Allende | Andere Tijden}}
_{^{Hoorspel | Paul Vlaanderen | Geronimo hoorspelen}}
_{^{Hoorspel | The War of the Worlds | Orson Welles
Boek | The War of the Worlds uit 1898 van H.G. Wells}}
_{^{Muziek | The War of the Worlds Jeff Wayne, 1978}}
_{^{Film | The Secret of Nikola Tesla, 1980}}
_{^{Boek | In Orbit, het leven op onze planeet zoals je het nog nooit eerder hebt gezien | Samantha Harvey | Winnaar van de Booker Prize 2024 | De Bezige Bij}}
_{^{Podcast | Poème Électronique: een duik in de geschiedenis van elektronische muziek
Brainport Eindhoven
Documentaire | Het geheim van ASML | VPRO Tegenlicht}}
_{^{Boek | Chris Miller | Chip War The Fight for the World’s Most Critical Technology}}
_{^{YouTube | Achter de schermen: chips in je smartphone | Bram Nauta, chipontwerper}}
_{^{Boek | Geschiedenis van Philips Roermond}}
_{^{Artikel | Weerstanden | soorten, combineren en berekenen | TME.eu}}
_{^{Weerstand Roermond | Katalysator voor creatieve energie op het voormalige Philips terrein}}
_{^{Meesters van het Realisme}}
_{^{Expositie | ‘Kunst-matig’ | Museum Valse Kunst Vledder}}
_{^{Boek | Kunstzinnige intelligentie | Generatieve AI | Bob Timroff Bob van Duuren}}
_{^{Artikel | Kunstmatige intelligentie of matig intelligente kunst? | demens.nu}}